ئه‌بو كاروان/ قۆرخكردنی ئۆپۆزسیون لەپڕۆژەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان؟
لەخولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا، بۆ ماوەی زیاتر لەساڵێك‌و سێ‌مانگ لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆ، كە كۆبونەوەی هەفتانەی ئەنجامدەداو لەدوایین كۆبونەوەی خۆیدا، گەڵاڵەنامەی هەموارەكەی كۆتایی پێهێنا، ئەم لیژنەیە لە"13" ئەندامی پەرلەمان لەفراكسیونەكانی ناو پەرلەمان پێكهاتبو.
بەشبەحاڵی خۆم كە ئەندامی لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان بوم، لەتێكڕای كۆبونەوەكان تەنها لەیەك كۆبونەوە ئەویش بەمۆڵەت ئامادەنەبوم، واتا تەواوی كۆبونەوەكانی تر ئامادە بوم‌و بەردەوامیش راو سەرنجی خۆم خستوەتە رو، كە هەندێ‌جار لەگەڵ بەشێك لەڕایەكانی تر كۆك بوم‌و هەندێ‌جاریش ناكۆك‌و جیاوازبوم، هەروەك ناشمەوێ‌لێرەدا گفتوگۆی تێكڕای رایە جیاوازەكان بكەم، ئەوە بۆكات‌و شوێنی خۆی جێدێڵم.
ئەم لیژنەیە"لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان" ئەركێكی قورس‌و گرنگی لەسەرشان بو كە ئەنجامیدا، ئەمەش جێگای دەسخۆشی‌و ڕێزلێنانە، بەڵام بەهیچ شێوەیەك ناتوانین ئەوەش بشارینەوە، كە رۆحی حیقدو تۆڵەسەندنەوەو سەنگەرگرتن لەیەكتر، بەشێكی كەم نەبو لەئاراستەكردنی كاری ئەم لیژنەیە، بەڵكو زۆرجار روخساری لیژنەكەی داپۆشیبو، بەتایبەتی لەو خاڵانەی كە پەیوەندیداربو بەپێكهاتە نەتەوەیی‌و ئاینیەكان‌و ئەو حزبانەی كە یەك كورسی پەرلەمانیان هەبو.
لێرە لەسەر دوایەمین كۆبونەوەی لیژنەی هەمواری پەیڕەوەكە رادەوەستین، ئەویش كۆبونەوەیەكی سەرپێی‌و بێ‌بەرنامە، كە دەتوانین وای ناوبنێین:"قۆستنەوەی فرسەت"، ئەنجام دەدرێ‌كە كۆتا كۆبونەوەی لیژنەی هەموارەكەیە، لەوێ‌پرۆژەی رەشنوسی هەموارەكە دیسان بەسەرپێی‌و تەنها لەبڕگەیەكدا نەبێت، ئەویش تایبەتە بەئۆپۆزسیون، هەمویان جددی‌و گەرم دەبن‌و بەم شێوەیە یەكلایی دەكەنەوە.
لەمادەی "129"ی هەموارەكە هاتوەو دەڵێ:" ئەو فراكسیۆنانەی مەبەستیانە ببنە ئۆپۆزسیون، پێویستە لەدانیشتنێكی ئاسایی پەرلەمان بەیاداشتێكی نوسراو، ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی خۆیان رابگەیەنن بەمەرجێك ژمارەیان لە3 ئەندام كەمتر نەبێت"، لە گەڵ چەندین خاڵی تر كە لەمادەی130ی هەموارەكە رێكخراون.
پێویستە پێش هەمو شتێك بەم پرسیارە كۆنكریتیە لەدەرگای رەتكردنەوەو رەخنەكردنی ئەم بڕگەیە129 بدەین‌و بپرسین: بۆچی سێ‌و بۆچی یەك نا؟ ئەگەر حزبێك یەك كورسی هەبێت‌و كاری ئۆپۆزسیۆن بكات، بۆچی رێگای لێبگیرێت؟ كێ‌مافی ئۆپۆزسیۆن بون دەدات؟ چۆن ماف‌و ئەركی ئۆپۆزسیۆن دیاری دەكرێت؟ ئایا ئەو بڕگەیە 129 بەراست رێگا تەندروستەكەیە بۆ رێكخستنی كاروباری ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی؟
لێرەدا دەبێت بەڕونی ئاماژە بۆ ئەوەبكەین، كە رێكخستنی ئەم بڕگەیە لەپڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، ئەوەندەی پەیوەندی بەبایەخگرتنی رۆڵی ئۆپۆزسیۆنەوە بێت، زۆرتر لەوە پەیوەندی بەتۆڵەكردنەوەی "فیكری‌و سیاسی"یەوە هەیە، ئەمەش پێشێلكارییەكی زەق‌و ئاشكرایە بەرامبەر بەبنەماكانی دیموكراسی‌و سەپاندنی هەژمونی رای زۆرینەیە بەسەر كەمینەدا، بێبەهاكردنی رای جیاوازە لەنێو پرۆسەو كایەی سیاسیدا.
لەهەموشی خراپترو ناڕاسترو جێگای رەخنە، ئەوەیە بەشێك لەئۆپۆزسیۆنی پێشو ئاڵاهەڵگری ئەم تێزو تیڕوانینەن، ئەمە لەكاتێكدا لەخولی پێشوی پەرلەمانی كوردستان، هەرخۆیان باسی قۆرخنەكردنی پەرلەمان‌و تەواوی كایەو جومگە سیاسیەكانی سیستەمی حكومڕانی هەرێمی كوردستانیان دەكردو بۆ پاساوی ئەم دیدەشیان، چەندین رێكاریان دەگرتەبەرو چەندین هۆكاریان دەستنیشاندەكرد، كەچی ئێستا ئۆپۆزسیۆنبونیش قۆرخ دەكەن‌و بەیاسا رێگری لێدەكەن؟
كەواتە ئەمەی ئەمڕۆ لەپەرلەمانی كوردستان، تایبەت بەپڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، دەسه‌ڵات‌و ئۆپۆزسیۆنی دوێنێ‌و هاوبەش لەدەسه‌ڵات ئەنجامی دەدەن، جگە لەقۆرخكاری‌و سەپاندنی هەژمونی دیدو بۆچونی حزبەكانیان، هاوكات تۆڵەكردنەوەیە لەو حزب‌و لایەنانەی هەریەكەی یەك كورسییان هەیەو هیچیترنیە؟
بۆیە بەڕونترو رەوانتر دەڵێم، ئەگەر ئەمڕۆ ئەم سیاسەتی قۆرخكردنە كە درێژەی ئاراستەی كاركردنەكانی سەرەتای دەستبەكاربونی ئەم خولەی پەرلەمانە بچێتە سەر، لەئایندەدا هیچ مانایەك بۆ فرەیی سیاسی‌و جیاوازی بیروڕاو ئۆپۆزسیۆنبون‌و لەدەسه‌ڵات بون نامێنێتەوە؟
بۆیە رەتكردنەوەی ئەم مادەیەی پڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، لەپاڵ چەندین مادەی تر، ئەركی پەرلەمانتارە پێشكەوتخوازو رۆشنبیران‌و نوسەران‌و تەواوی خەڵكی ئازادیخوازە، كە نەهێڵن ئەمه تێپەڕبێت‌و بسەپێنرێت، بۆ ئەمەش گرنگە بێنە مەیدان‌و بەهەمو شێوەیەك رەتیبكەنەوە.
لەخولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا، بۆ ماوەی زیاتر لەساڵێك‌و سێ‌مانگ لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆ، كە كۆبونەوەی هەفتانەی ئەنجامدەداو لەدوایین كۆبونەوەی خۆیدا، گەڵاڵەنامەی هەموارەكەی كۆتایی پێهێنا، ئەم لیژنەیە لە"13" ئەندامی پەرلەمان لەفراكسیونەكانی ناو پەرلەمان پێكهاتبو.
بەشبەحاڵی خۆم كە ئەندامی لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان بوم، لەتێكڕای كۆبونەوەكان تەنها لەیەك كۆبونەوە ئەویش بەمۆڵەت ئامادەنەبوم، واتا تەواوی كۆبونەوەكانی تر ئامادە بوم‌و بەردەوامیش راو سەرنجی خۆم خستوەتە رو، كە هەندێ‌جار لەگەڵ بەشێك لەڕایەكانی تر كۆك بوم‌و هەندێ‌جاریش ناكۆك‌و جیاوازبوم، هەروەك ناشمەوێ‌لێرەدا گفتوگۆی تێكڕای رایە جیاوازەكان بكەم، ئەوە بۆكات‌و شوێنی خۆی جێدێڵم.
ئەم لیژنەیە"لیژنەی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان" ئەركێكی قورس‌و گرنگی لەسەرشان بو كە ئەنجامیدا، ئەمەش جێگای دەسخۆشی‌و ڕێزلێنانە، بەڵام بەهیچ شێوەیەك ناتوانین ئەوەش بشارینەوە، كە رۆحی حیقدو تۆڵەسەندنەوەو سەنگەرگرتن لەیەكتر، بەشێكی كەم نەبو لەئاراستەكردنی كاری ئەم لیژنەیە، بەڵكو زۆرجار روخساری لیژنەكەی داپۆشیبو، بەتایبەتی لەو خاڵانەی كە پەیوەندیداربو بەپێكهاتە نەتەوەیی‌و ئاینیەكان‌و ئەو حزبانەی كە یەك كورسی پەرلەمانیان هەبو.
لێرە لەسەر دوایەمین كۆبونەوەی لیژنەی هەمواری پەیڕەوەكە رادەوەستین، ئەویش كۆبونەوەیەكی سەرپێی‌و بێ‌بەرنامە، كە دەتوانین وای ناوبنێین:"قۆستنەوەی فرسەت"، ئەنجام دەدرێ‌كە كۆتا كۆبونەوەی لیژنەی هەموارەكەیە، لەوێ‌پرۆژەی رەشنوسی هەموارەكە دیسان بەسەرپێی‌و تەنها لەبڕگەیەكدا نەبێت، ئەویش تایبەتە بەئۆپۆزسیون، هەمویان جددی‌و گەرم دەبن‌و بەم شێوەیە یەكلایی دەكەنەوە.
لەمادەی "129"ی هەموارەكە هاتوەو دەڵێ:" ئەو فراكسیۆنانەی مەبەستیانە ببنە ئۆپۆزسیون، پێویستە لەدانیشتنێكی ئاسایی پەرلەمان بەیاداشتێكی نوسراو، ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی خۆیان رابگەیەنن بەمەرجێك ژمارەیان لە3 ئەندام كەمتر نەبێت"، لە گەڵ چەندین خاڵی تر كە لەمادەی130ی هەموارەكە رێكخراون.
پێویستە پێش هەمو شتێك بەم پرسیارە كۆنكریتیە لەدەرگای رەتكردنەوەو رەخنەكردنی ئەم بڕگەیە129 بدەین‌و بپرسین: بۆچی سێ‌و بۆچی یەك نا؟ ئەگەر حزبێك یەك كورسی هەبێت‌و كاری ئۆپۆزسیۆن بكات، بۆچی رێگای لێبگیرێت؟ كێ‌مافی ئۆپۆزسیۆن بون دەدات؟ چۆن ماف‌و ئەركی ئۆپۆزسیۆن دیاری دەكرێت؟ ئایا ئەو بڕگەیە 129 بەراست رێگا تەندروستەكەیە بۆ رێكخستنی كاروباری ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی؟
لێرەدا دەبێت بەڕونی ئاماژە بۆ ئەوەبكەین، كە رێكخستنی ئەم بڕگەیە لەپڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، ئەوەندەی پەیوەندی بەبایەخگرتنی رۆڵی ئۆپۆزسیۆنەوە بێت، زۆرتر لەوە پەیوەندی بەتۆڵەكردنەوەی "فیكری‌و سیاسی"یەوە هەیە، ئەمەش پێشێلكارییەكی زەق‌و ئاشكرایە بەرامبەر بەبنەماكانی دیموكراسی‌و سەپاندنی هەژمونی رای زۆرینەیە بەسەر كەمینەدا، بێبەهاكردنی رای جیاوازە لەنێو پرۆسەو كایەی سیاسیدا.
لەهەموشی خراپترو ناڕاسترو جێگای رەخنە، ئەوەیە بەشێك لەئۆپۆزسیۆنی پێشو ئاڵاهەڵگری ئەم تێزو تیڕوانینەن، ئەمە لەكاتێكدا لەخولی پێشوی پەرلەمانی كوردستان، هەرخۆیان باسی قۆرخنەكردنی پەرلەمان‌و تەواوی كایەو جومگە سیاسیەكانی سیستەمی حكومڕانی هەرێمی كوردستانیان دەكردو بۆ پاساوی ئەم دیدەشیان، چەندین رێكاریان دەگرتەبەرو چەندین هۆكاریان دەستنیشاندەكرد، كەچی ئێستا ئۆپۆزسیۆنبونیش قۆرخ دەكەن‌و بەیاسا رێگری لێدەكەن؟
كەواتە ئەمەی ئەمڕۆ لەپەرلەمانی كوردستان، تایبەت بەپڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، دەسه‌ڵات‌و ئۆپۆزسیۆنی دوێنێ‌و هاوبەش لەدەسه‌ڵات ئەنجامی دەدەن، جگە لەقۆرخكاری‌و سەپاندنی هەژمونی دیدو بۆچونی حزبەكانیان، هاوكات تۆڵەكردنەوەیە لەو حزب‌و لایەنانەی هەریەكەی یەك كورسییان هەیەو هیچیترنیە؟
بۆیە بەڕونترو رەوانتر دەڵێم، ئەگەر ئەمڕۆ ئەم سیاسەتی قۆرخكردنە كە درێژەی ئاراستەی كاركردنەكانی سەرەتای دەستبەكاربونی ئەم خولەی پەرلەمانە بچێتە سەر، لەئایندەدا هیچ مانایەك بۆ فرەیی سیاسی‌و جیاوازی بیروڕاو ئۆپۆزسیۆنبون‌و لەدەسه‌ڵات بون نامێنێتەوە؟
بۆیە رەتكردنەوەی ئەم مادەیەی پڕۆژەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، لەپاڵ چەندین مادەی تر، ئەركی پەرلەمانتارە پێشكەوتخوازو رۆشنبیران‌و نوسەران‌و تەواوی خەڵكی ئازادیخوازە، كە نەهێڵن ئەمه تێپەڕبێت‌و بسەپێنرێت، بۆ ئەمەش گرنگە بێنە مەیدان‌و بەهەمو شێوەیەك رەتیبكەنەوە.
* ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان