لە ڕۆژانی ٩-١٠ / ٥ / ٢٠٢٤ لە شاری سلێمانییدا و لە ڕووداوێکی رۆشنگەری کاریگەردا، هەشتەمین کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی پلاتفۆڕمی دابڕان و شەشەمین کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی فێمێنیزمی ڕۆشنگەریی، بەڕێوەچوو. کە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ئیقلیمی کۆمەڵێک توێژەری بەناوبانگ و پسپۆڕی بواری فکرو رۆشنگەری و فێمێنیزم و توێژینەوەی ئاینی و زانستی بەشداری کۆنفرانسەکە بوون.
لە دەستپێکی کۆنفراسەکەدا، مەلا بەختیار سەرپەرشتیاری گشتی پلاتفۆڕمی دابڕان، وتارێکی پێشکەش کردو تێیدا جەختی لە بەردەوامبون لەسەر خەباتی رۆشنگەری و دیموکراسی کردوەو هاوکات ئەو مەترسیانەشی باس کرد کە لە هەرێمی کوردستان دژی دیموکراسی لەئارادان. لەوبارەیەوە وتی: دیموکراسی لەلایەن دەسەڵاتەوە بە تەنیا نایەتە دی، بەڵکو دیموکراسی بەشێوەیەکی ئاسۆیی لەناو کۆمەڵگەوە بەهێز و فراوان دەبێت، کۆمەڵە مەدەنی و دیموکراتیخوازەکان نابێت چاوەڕێ بکەن دەسەڵات دیموکراسی بەدیبهێنن، بەڵکو ئەوە فشاری دەنگە کۆمەڵایەتیەکانە کە دیموکراسی بەهێز دەکات. بۆ نمونە ئەگەر ئێمە لەکوردستان چاوەڕێی ئەوە بین کە پارتی و یەکێتی هەموو ئەرکە دیموکراسیەکان بەدیبهێنن ئەوە خەیاڵە، بەڵکو دەبێت لە هەناوی کۆمەڵگەو گروپ و سەندیکا و هێزە کۆمەڵایەتیەکان و ناوەندە رۆشنگەریەکان کار بۆ دیموکراسی بکەن.
هاوکات خاتو ڕێزان نورەدین، سەرپەرشتیاری فێمێنیزمی رۆشنگەری، وتارێکی پێشکەشکرد و تێیدا ئاماژەی بەوەکرد: ناتوانین کۆمەلگایەک بە دیموکراسی ناوبەرین کە مافەکانی ژن تێیدا پارێزراو نەبێت، بۆیە فێمێنیستەکان داوای یەکسانی دەکەن نەک دژایەتی پیاو بکەن.
هاوکات لە رۆژی یەکەمی کۆنفرانسەکەدا، پانێلێکی تایبەت بە (کوردەواری و رۆشنگەری) بەڕێوەچوو، تێیدا د. زرار سدیق، مامۆستای زانکۆ، د، سالار تاوەگۆزی مامۆستای زانکۆی سەڵاحەدین، دڵزار حەسەن توێژەر، سێ توێژینەوەیان پیسکەش کرد، کە بە شیوەیەکی گشتی لە بابەتەکانیاندا جەختیان لە ئیسلامێکی ئارام و کوردەوەری کردوە بۆ ئەوەی رێگا نەدرێت فکری ئیسلامی جۆراوجۆر لە وڵاتانی دەرەوە هاوردەی هەرێمی کوردستان بکرێت و شیرازەی کۆمەڵگەکە تێکبدات.
دواتریش پانێلی دووەم بەناونیشانی (ئەنسرۆپۆلۆجیای ئاینی) بەڕێوەچوو کە تێدا د. هێمن باقر، مامۆستای زانکۆی سلێمانی، مامۆستا محەمەد جەودەت مامۆستای زانکۆ، ئەحمەد غوڵامی، سۆران سێوکانی، چوار توێژینەوەیان پێشکەشکرد کە لە سەرجەمیان جەخت لەسەر لایەنی مرۆفگەرایی ئاینەکان بە تایبەتی ئیسلام کرایەوە کە دەکرێت ببێتە رێگایەک بۆ ئەوەی مرۆڤ بەهۆی ئاینەوە نەچەوسێنرێتەوە. هاوکات قسەش لەسەر بیری توندڕەوەی ئیخوان موسلمین کرا.
هەمان رۆژ پانێلی سێیەم بەناونیشانی (ئایندەی ئیسلامی سیاسی) بەڕێوەچوو کە تێیدا د. محەمەد عەتوان، مامۆستای زانکۆی لە بەغداد، د. عەباس عەلی، مامۆستای زانکۆ، مەریوان نەقشبەندی نوسەر و چالاکی مەدەنی، سێ بابەتیان پیشکەش کرد کە تێیدا تەواوی کاریگەریەکانی ئیسلامی سیاسییان لە عێراق و هەرێمی کوردستان خستەڕوو، بەجۆرێک کە باس لەوە کرا زۆرێک لە کەرتە حکومی وگشتیەکانیش ئیسلامیزە کراون.
چوارەم پانێلی رۆژی یەکەم، بەناونیشانی (نەریت و سیاسەت) بەڕێوەچوو، کە تێیدا د. حەیدەر لەشکری، مامۆستای زانکۆی کۆیە، د، یاسین تەها، عەبدولرەحمان بامەڕنی، د. عومەر عەلی، مامۆستای زانکۆی سلێمانی، بابەتەکانیان پێشکەشکرد.
رۆژی دوەمی کۆنفرانسەکە لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی رۆشنگەریی چاودێر، بەڕێوەچوو کە تێیدا چەند پانێلێک و مەراسسیمی کۆتایی ئەنجام دران.
پانێکی یەکەم بەناونیشانی (زانست و ئایدۆلۆجیا) بەڕێوەچوو کە تێیدا سێ توێژەر، د. حسێن رابی، مامۆستای زانکۆی سلێمانی، د. کارزان عەبدوڵا، ساڤۆ سەردار سێ بابەتیان پێشکەشکرد کە تێیدا تیشک خرایە سەر رۆشنگەری زانستی، گۆڕانی کەشوهەواو و کاریگەری لەسەر ژینگە، هەروەها باس لە کاریگەریەکانی سۆشیال میدیاش کرا.
لەدوای ئەم پانێلە تەوەری تایبەت بە فێمێنیزم دەستیپێکردو لەو چوارچێوەیەشدا دوو پانێل بەڕێوەچون، پانێلی یەکەم بە ناونیشانی (فێمێنیزم و گۆڕانکاریەکانی سەردەم) بەرێوەچوو کە د. حسێن دانشمهر و کوردە ئەحمەد، روناک ئەحمەد نیا، کە لە رۆژهەڵاتی کوردستانەوە هاتبون بابەتەکانی خۆیان پێشکەش کرد. هاوکات شیرین تاهیر بابەتێکی دەربارەی سایبەر فێمێنیزام پیشکەش کرد.
پانێلی دووەم بە ناونیشانی (کوردناسی و کەلتوری کۆمەڵایەتی ژنان) هەریەک لە د. ماجید خەلیل، د. فەلاح حەسەن، د. ئبراهیم ئیسماعیل پور، سێ بابەتیان لەوبارەیەوە پیشکەش کرد.
دوای تەواوبونی پانێلەکان، وتاری کۆتایی لەلایەن مەلا بەختیار سەرپەرشتیاری گشتی دابڕان، پێشکەش کراو دواتریش راسپاردەکانی کۆنفراسنەکە خرانەڕوو.
ڕاسپاردەکانی هەشتەمین کۆنفرانسی دابڕان و شەشەمینی فێمێنیزمی رۆشنگەری
لە ڕۆژانی ٩-١٠ / ٥ / ٢٠٢٤ لە شاری سلێمانی، هەشتەمین کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی پلاتفۆڕمی دابڕان و شەشەمین کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی فێمێنیزمی ڕۆشنگەریی، بەڕێوەچوو. لەسەر بنەمای ئەنجامی سەرجەم توێژینەوەکانی هەردوو کۆنفراسەکە، لە روانگەی ڕووماڵی ڕەخنە و ناوەرۆکی تێکڕای پرسیاری ئامادەبووان گەیشتینە ئەم ڕاسپاردانەی خوارەوە.
یەکەم: ڕاسپاردەکانی هەشتەمین کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی پلاتفۆرمی دابڕان:
١- هەوڵبدرێت ڕەهەندە ڕۆشنگەرییەکانی فەلسەفە و فۆڕمی ئاینداریی کوردی، بەتایبەتی لە نەزم و نەریتی خوێندنی ئایینی باوەڕداری ئارام، هاوکات فرە ڕەهەندیی ئەو فۆرمە عیرفانی و نەرمونیانەی لە زەمینەی زانستە ئاینییەکاندا، تیۆریزەی ژیانی کۆمەڵایەتی کراوە و تا رادەیەک ڕەنگدانەوەی لە ڕابردووی ڕۆشنگەری کوردەواریدا هەبووە، پێویستە بخزێتە ناو توێژینەوە زانستییەکانەوە و دەرگا لەپێش لۆژیکی ئایندارییەکی ئاشتیخوازانە و ئەخلاقی میانەڕەوی مێژووی ئاینداریی لە کوردستاندا واڵا بکرێت. هاوکات بوار نەدرێت بە کەلتوورە هێنراوەکانی هێزە بناژۆخوازەکان، ئەو دەرگا و دنیابینیە زیانبەخشانە بەسەر بونیادی کۆمەڵایەتی کوردیدا دابخرێن.
٢-خوێندنی باڵا لە بەشەکانی زانستە مرۆڤایەتییەکاندا، بەتایبەتی لە بەشی خوێندنی ئیسلامیدا، وەزارەتی ئەوقاف لەمیتۆدی خوێندنی فەقێیانی کوردستاندا، دیسانەوە داڕشتنەوە بە میتۆد و ماریفە زانستییەکانیاندا بکەن. بەجۆرێک فیکر و فەلسەفە، وەک توراس و تێڕامانی پێشینانی کورد، چۆن چاپوکانە چەندەها زانای ئایینی گەورەیان گەیاندە کاروانی ڕۆشنگەریی ڕابردوومان، جارێکی دیکە، هەم لە بواری کردەیی و کۆرسبووکی وانەکاندا، هەم لە بواری توێژینەوەدا، بوار لەبەردەم فیکر و لۆژیک و فەلسەفەدا فەراهەم بکرێت.
٣- ڕیفۆرم، ڕوانگەیەکی ڕۆشنگەرانەیە بۆ وزەی هەر مەیدانخوازییەکی گۆڕانکاریی لە ئایندەدا. بۆیە لە هەر پرسێکی کۆمەڵایەتیدا، کە خواستی گۆڕانکاریی کۆمەڵایەتی لێبکەوێتەوە، پشتبەستن بە کلتووری ڕەخنە و ڕوانگەی ئازاد، یان دەستبردن بۆ هەر پرس و گرفتێکی کۆمەڵایەتی، بە بەشداری و بەشێک لە هێنانە پێشەوەی پەیمانی چاکسازیی و چارەسەریی لێکدەدەینەوە. لەم میانەشدا پشتیوانی هەر هەوڵێکین کە ڕوانگەی ڕیفۆرمخوازانە بەرینتر بکات.
٤-بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە، شادەماری هەر داهێنان و دنیابینییەکی سەردەمیانەیە. بۆ ئەوەی میتۆد و پرۆگرام و پەیامی ئەمڕۆیی، لە نەخشەی گوڕانکاریی خوێندنگەکان و خوێندنی باڵادا، شوێنی خۆی بگرێت، دەبێت گیانی گونجاندن لەگەڵ گەوهەرە جوانەکانی کوردەوارییدا بێنینە پێشەوە.
٥- ئەدەب و هونەر، بەتایبەت بوارەکانی سینەما، ستران، مۆسیقا، شیعر و پەخشان، هەر بوارێکی زیندووی ژیانی کۆمەڵایەتی، کە پاڵنەری پێناوێک بێت، تا کەشێکی لەبارتر بۆ ئەندێشەی مرۆڤەکان بڕەخسێنێت، بابەتگەلێکی بونیادیین لە هۆشیاریی کۆمەڵایەتیدا. بۆیە پێویستە بایەخی زیاتر بەو زەمینەیە بدرێت و وەک ئەرکێکی بەرپرسیارییەتیی مێژوویی بۆ جۆشدانی کۆمەڵایەتی و پەیوەستی نەوەکانی ئایندە، تەماشا بکرێن. لەبەرانبەردا پێویستە کار بکرێت بۆ کاڵکردنەوەی بابەتی ئایدیۆلۆژی، بیری بەرتەسکی حزبایەتی، ململانێیەکی ناهۆشیارانە، هەر هاندانێکی کۆچی لاوان و ئەقڵەکان و هەموو ئەو ڕێگە مەترسیدارانەی کە مەترسی بۆ سەر ئایندەی نەتەوەیی کورد و کوردستان دێننە پێشەوە.
٦-پێکەوەژیان و فرەیی ئیتنی و ئاینی، ئادابێکی کۆمەڵایەتی کوردیین، کوردناسەکان جیاوازییەکانی جوڵانەوەی کۆمەڵایەتی کوردیان بەرز ڕاگرتووە، بۆیە پێداگری لەسەر لۆژیکی بابەتیانەی ئەو جیاوازیانە ئەرکی دامەزراوە ئەکادیمییەکان، ڕۆشنبیری، خوێندنی باڵا، وەزارەتی ئەوقاف و تێکڕای لایەنە پەیوەندیدارەکانن. بەڵکو میدیا کوردستانیشە.
٧- پاراستنی سەروەت و سامانی وڵات، بەتایبەتی ئاو، ئەرکێکی هەنوکەیی و پەیوەستن بە ئاسایشی نەتەوەیمانەوە. چونکە لە ئاسایشی نەتەوەییدا، دەمانپەرژێتە سەر سیاسەتێکی کلتووری هۆشیارانە، کەواتە پێویستە گرنگترین ڕێکارەکان بگیرێنە بەر بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی کەش و هەوا، بەتایبەت بە:کۆکردنەوەی ئاو، چارەسەرکردنی ئاوەڕۆ، ڕێککەوتن لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ لەسەر پرسە ژینگەییەکان و ئاو، چونکە زۆرینەی سەرچاوەکانی ئاو لەدەرەوە دەڕژێنە هەرێمەوە.
٨-چارەسەرکردنی خاشاک، بە دووبارە بە کارهێنانەوەی، بە کارە تەکنەلۆژییەکان، ئەرکێکی زۆر گرنگە بۆ ژینگە.
٩-بەکار هێنانی تەکنیکێکی ئاودێری نوێ، کە بڕی بەفیڕۆدان کەم دەکاتەوە و ڕێگری دەکات لە کۆچی ژینگەیی بە هۆی گۆڕانی کەشو هەواوە، چونکە بەتەواوەتی ئەم بوارە مەترسیدارترین دیاردەیە لەگەڵ هێزی مرۆیی و کۆمەڵایەتی نوێ کوردستاندا.
10-دروستکردنی پشتێنەی سەوز، کە کارێکی گرنگی هێشتنەوەی هەمەچەشنی زیندەوەران، گلدانەوەی ئاو، کەمکردنەوەی تۆزبارینن، ئەم بوارانە لە ڕەهەندی فەلسەفیدا پاڵنەری کاریگەریی کلتورین لەسەر هاندانی هێزی نەرم و جوانی جوڵانەوە کۆمەڵایەتییەکانی کورد.
١١- سودبینین لە ئەزموون و سیاسەتی کلتوریی هەموو ئەو وڵاتانەی که هەنگاویان بەرەو کرانەوە بەڕووی پێکەوەژیانی ئاینی و ئیتنی ناوە.
١٢-بەشێکی گەورەی نادادی کۆمەڵایەتی و زەقبوونەوەی زەمینەی جیاوازی چینایەتی و گەندەڵی، وابەستەیە بە نەبوونی هۆشیاری و هەستکردن بە بەرپرسارییەتییەوە، کە ئەو هەستەش تەنهاوتەنها لە پەروەردەی نەتەوەیی و نیشتمانی نێو میتۆدی خوێندنگەکاندا دێتەدی.
دووەم: ڕاسپاردەکانی فێمێنیزمی ڕۆشنگەری
١-جیهانی دیجیتاڵی و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان پێویستیان بە ڕوانگە و ڕێکخستنەوەیەک هەیە لە ئاڕاستەکردنێکی پەروەردەیدا، بەتایبەت بۆ ئەو کلتور و فەرهەنگانەی کە هێشتا لە دۆخی خەبات و گەیشتنن بە ماف و ئازادییەکانیانن. چونکە لە ئێستادا زیاد لەوەی وەک پاڵنەرێکی بەدیهێنانی خواستەکان ببینرێن، وەکو لەمپەرێک لەبەردەم ئازادییەکاندا قوت دەکرێنەوە.
٢-لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان، پرسی ژن پێویستە لە کۆنفڕانسی زانستی و نێودەوڵەتی سەربەخۆدا، بە گرنگیدانی گەورەی حکومەتەوە، زەمینەی بۆ بڕەخسێت و ڕاسپاردەکانی هەر کردەیەکی کومەڵایەتی دەرهەق بە ئازادییەکانی ژن، دەبێت لەسەر بنەمای بابەتی بوون و زانست بێت، نەک وەک ئەوەی هەیە بەشێک بێت لە گرەوی حزبی و گەمەی سیاسی و ئایدیۆلۆژی. لەم بارەوە هێزە سیاسیەکان کەمتەرخەمن.
٣-پێویستە پێداچوونەوە بە گوتاری باوی کوردناسەکاندا بکرێت، ئەوان لە قۆناغێکی دیاریکراوی مێژوودا، بە ئامانج ئاڕاستەی بیری خۆیان لەسەر شوناسی ژنی کورد کردووە، دەبێت پێداچوونەوەی ڕەخنەییانە بە هەر شوناسێکی نامۆدا بکرێت، کە لەدەرەوەی بیرکردنەوەی ژنانی کوردەوە چوارچێوەی بۆ داڕێژراوە.
٤-ڕێگەگرتن لە ڕوخسارە دزێوەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی ژنان، ئەویش بە دەستگرتن بە ئەخلاق و ئیرادەیەکی سەربەخۆ و ئازاد، بە سڕینەوەی سیاسەتی نەریت و یاساکانی فرەژنی، بە خەباتێکی ڕەوا و مەدەنی تەواوی چین و توێژەکان بۆ بەرەنگاریی هەر یاسایەک کە لەگەڵ خواستی ئازادانە و سروشت و سیمای ژیانی ژنبووندا یەکنەگرێتەوە.
٥-هەوڵدان بۆ هەر هەنگاوێک کە بەشداری ژنان لە بازنەی بەرژەوەندی حزبی بهێنێتە دەرەوە.
٦-پشتیوانی لە خەباتی مەدەنی و هێمنانەی ژنانی کورد لە هەر شوێنێکی کوردستان و جیهاندا، بەشێک بێت لە ئەگەرەکانی هۆشیاری و گواستنەوەی گیانی مەیدانخوازی و ڕچەشکاندن لەناو ژنانی کورددا.
رۆشنگەرانی کوردستان!
تەواوی ئەو ئەرکانە، لە هەشتەمین کۆنفرانسی دابڕان و شەشەمینی فێمێنیزمی رۆشنگەریدا، هاوبیر و میوانان، بەو ئازادیەوە، بۆچونی خۆیان لەسەر دەردەبڕین و رەخنەیان دەگرت و لە کەشێکی تەواو مەدەنیدا، گوێ لەسەرجەم بۆچونە جیاوازەکان و رەخنەکان دەگیرا. تێکڕا لەو باوەڕەدا بوون کە دیموکراسی لە کوردستان، بەبێ رۆشنگەری و مافی یەکسانی ژن و پیاو، بە چەمکە فراوانەکەی دیموکراسی، هەرگیز نایەتەدی.
ئەم راپۆرت و راسپاردانە، ئاراستەی حکومەت و هەموو لایەن و رێکخراوە دیموکراتیەکان، دەکرێ.
شایەنی باسی دکتۆر کاوە محمود سکرتێری کۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی کوردستان و هاوڕێ سوبحی مەهدی ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی و عوسمان زیندانی بەرپرسی مەڵبەندی سلێمانی ، بەشداربوون لە ڕۆژی دووەمی کۆنفڕانسی دابڕان و فیمینیزمی ڕۆشنگەری .
