نەعمان عومەر
دوای ساڵانێکی زۆر ململانێ و خۆینڕشتن و بەریەککەوتن و پێشڕەوی و پاشەکشەی ڕژێمی ئەسەد و نەیارانی، دەرئەنجام بەشێوەیەکی کتوپڕ و دراماتیکی و چاوەڕواننەکراو ڕژێمی ئەسەد ڕوخا و کۆتایی بەدەسەڵاتی زیاتر لەپەنجا ساڵەی بنەماڵەی حوکمڕان هات، کە لە حافز ئەسەدەوە تا بەشاری کوڕی بەردەوامبوو .
بەر لەهەر شتێک ڕوخانی ڕژێمی ئەسەد ڕووینەدا تا ڕووسیا وازی لەپاڵپشتیکردنی نەهێنا. دووەم تورکیا ڕوڵی گەورەی لەم هاوکێشەیەداهەیە، ئیسرائیل بەدەرفەتی دەزانێت بۆ گرێدانەوەی غەززە بە لوبنان و سوریاوە وەک هێڵی ستراتیژی بەرژەوەندی بازرگانی و سیاسی، ئێران ڕووبەڕووی فەشەلی گەورە و شۆک بووەوە لەهەڵوێستی ڕووسیادا. سەرجەم ئەم هاوکێشەیە و شیکردنەوەی دەبێتە بنەما بۆ تێگەیشتن لە ڕۆڵ و ئایندەی کورد و چۆنێتی مامەڵەکردن لەم بارودۆخە مێژووییەدا. پێوێستە بزانین ئەوەی ڕوودەدات لەسوریا، لەچوارچێوەی داڕشتنەوەی بەرژەوەندی ستراتیژی ئابووری و نەخشەی نوێی نفوز و هەیمەنەی ناوەندەکانی سەرمایەداری ڕووسی و ئەمریکی بەڕێوەدەچێت، کە لەپاڵیدا تورکیا و ئیسرائیل هەوڵی هەیمەنە و نفووز دەدەن .
ئەم ڕێککەوتنە بۆ ڕێگریکردنە لە بەرفراوانبوونی جوگرافیای شەڕ و بەریەککەوتنی زلهێزەکان و ئەگەری شەڕی جیهانی چێکراوە، بۆیە واپێدەچێت ئەمریکا دەست لە یارمەتی ئوکرانیا هەڵگرێت و بەشێک لە خاکی ئوکرانیا بدرێت بە ڕووسیا لەبەرانبەر دەسهەڵگرتنی ناوبراو لەهاوکاری ڕژێمی ئەسەد لەلایەک و پاڵپشتینەکردنی ئێران بۆ هەڕەشەکردن لەبەرژەوەندیيەکانی ئەمریکا و لەعیراق لەلایەکی تر . واقعی حاڵ ئێستا بەرەی ئیسلامی توندڕەو ئەلقاعدە و بەرەی نوسرە و داعش لە لایەک و هەسەدە لەلایەکی تر وەک دوو کاریگەرترین هێز لەسوریا ڕۆڵی گەورەیان هەیە، کە هەریەکیان لەڕووی لۆجیکیيەوە دەچنە چوارچێوەی بەرژەوەندیيە ستراتیژیيەکانی هەریەک لەتورکیا لەلایەک ئەمریکا و ئیسرائیل لەلایەکی تر، ئەمریکا ماوەیەکە پەیوەندی و بەرژەوەندی هاوبەشی لەگەڵ هەسەدە هەیە و بۆی دەرکەوتووە ئەم هێزە ڕێکخراوە دەتوانێت بەرژەوەنديیەکانی بپارێزێ و هيچ مهترسیيەک نەبێت لەبەردەم ستراتیژیيەکانیدا، بەڵکو زۆر پێویستی بەئەمریکایە بۆ پاراستنی دەسکەوتەکانی و جێگای متمانەشە، ئیسرائیلش کە خاوەنی ستراتیژی تایبەتە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و لە قۆناغی بەرگریيەوە گواستویەتیەوە بۆ هێرشکردن، ئێستا سەرقاڵی فراوانخوازیيە و دەیەوێت نفووزی ئێران لە سوریاش وەک لوبنان و فەلەستین نابووت بکات پێویستی بەهاوکاری هەسەدەیە بۆ ئەوەی بیگەێنێتە دەریای سپی ناوەڕاست لەلایەک و لەلایەکی تریش بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هێزە توندڕەوەکان و ڕێگریکردن لە دروستبوونی دەسەڵاتی توندەڕەوی ئایينی، بۆ ئەم ئامانجەش ئەمریکا پاڵپشت و هاوکارە، ڕووسیاش لە کەمبوونەوەی نفووز و هەیمەنەی تورکی نیگەران نیيە چونکە ململانێی تورکی ئەمریکی ئیسرائیلی، تورکیا لەڕووسیا نزیکدەکاتەوە، ئەوەش زانراوە ئەمریکا و ئیسرائیليش ماوەیەکی زۆرە لە هەڵوێستەکانی تورکیا نیگەرانن سەبارەت بەهەڵوێستی لەسەر بابەتی کێشەی ئیسرائیل فەلستین و هاوکاریکردنی هێزە توندڕەوەکان لەعێراق، کە ئێستا ئەم هێزانە بەپاڵپشتیيەکی تورکیا و چاوپۆشی ئەمریکا و ڕووسیا ڕژێمی ئەسەدیان ڕوخاند .
ئەم هاوکێشەیە چیمان پێدەڵێت، ئەوەمان پێدەڵێت کە بەریەککەوتن و دروستبوونی شەڕ لە نێوان هەسەدە و ئەحرار شام ئەگەرێکی زۆر بەهێزە و شوێنی دژواری ئەو شەڕەش عەفرین شوێنی سەرەکی گریدانەوەی ئەو هێزانەیە بە دەریای سپی ناوەڕاست، لەولاشەوە لەناو گرووپەکانی ئەحرار شام چاوەڕوانی ناکۆکی و کێشە دەکرێت، بۆیە ئەگەری شەڕی ناوخۆ و دابەشبوونی سوریا بەچەند هەرێمێک ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوە، ئەم هاوکێشەیەش لەبەرژەوەندی ئیسرائیلدایە کە هەسەدە بەهێزبێت ، چونکە نە هێزێکی دینیيە نە هیچ رقێکی مێژوويی لە ئیسرائیل هەیە نە بەرژەوەندیيەکانی دەخاتە مەترسیيەوە، ئەم هاوکێشەیە بۆ ئەمریکاش هەروایە ، کورد بەکردەوە سەلماندوویەتی کە دۆستێکی جێگای بڕوای ئەمریکایە دژی هێزە توندڕەوەکانە لەوانەش گرنگتر لەهەڵکەوتەیەکی جوگرافیای بایەخدارە بە نیسبەت بەرژەوەندی ستراتیژی ئەمریکاوە، کە ڕەنگە ئەمە دەرفەتێکی مێژوویی بێت بۆ کورد و دۆزە ڕەواکەی لە سوریا، بەڵام بەدیوی ئەودیویشدا ئەگەری ڕێککەوتنی تورکیا و عێراق و ئێران بۆ پاشەکشەپێکردنی هەسەدە ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوە. لەم گیروگازەدا ئەوەی تووشی شکست و پاشەکشەبوو ئێران و هاوپەیمانەکانی بوون کە واپێدەچێت ئەم پاشەكشەیە سەربکێشێت بۆ فشاری زیاتر و ئەگەری هێرشی ڕاستەوخۆش بۆسەر میلیشیاکانی سەربەئێران لەعێراق، لەبەرانبەریشدا لەئەگەری کەمکردنەوەی نفووز و دەسەڵاتی ميلیشیاکانی سەر بەئێران و نزیکبوونەوەی زیاتری حکومەتی عێراق لەگەڵ ئەمریکا چاوەڕوانکراوە . ئەمە لەکاتێکدایە کە چین هەژموونێکی بەهێز و بەردەوامی ئابووری هەیە لە جیهاندا و چاوەڕواندەکرێت بەهێزتریش بێت و ببێتە هێزی یەکەمی ڕکابەری ئەمریکا لەجیهان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەڕێگای هێڵی ئاورێشم و پرۆژەی گەورەی فاو، بۆیە ئەوەی ڕوودەدات هەوڵی داڕشتنەوەی خەریتەی سیاسی نیيە بەقەد ئەوەی پلانێکی ئابووری و بازرگانیيە ، چونکە لەبنەڕەتدا سەرمایەداری جیهانگیر کار لەسەر پێکانی سێ ئامانج دەکات ، ئەوانیش نەهێشتنی ئایديۆلۆجیا و دەوڵەتی ناوەندی بەهێز و ئابووری سەرمایەداری دەوڵەتیيە یا ئابووری چاودێریکراوە .
لێرەوە گرنگە هەسەدە بەدیدێکی پراگماتی و لەسەر بنەمای ڕیالیستی و ئامانجە نیشتمانیيە کوردستانیيەکان هەڵوێست وەرگرێت بەدوور لە ئایديۆلۆجیا. سەرباری هەموو ئەم بۆچوونانەش دیارنیيە ئایندەی سوریا چی بەسەردێت چارەنووسی هەسەدە چۆن دەبێت، بەڵام ئەوەی پێوێستە ئەوەیە کە هەسەدە خۆی بۆ هەموو ئەگەرەکان ئامادەبکات و بزانێت چۆن هاوکێشەکان بەبەرژەوەندی خۆی بشکێنێتەوە و نەکەوێتە داوی سوودوەرگرتنی توندڕەوەکان لەكات و دواتر بەپلانی داڕێژراو وەک باشوور هەنگاو بەهەنگاو پاشەکشەی پێبکرێت.
