سەردار ئەکرەم/بەریتانیا
لە کەناری پووچیدا و گەڕان بەدوای واتاداشانۆنامەی یەک پەردەیی "شانۆی گێژەن" ، کە یەکێکە لە شاکارە هەرە دیارەکانی نووسەری پۆڵەندی سلاڤۆمیر مرۆژێک، بە درێژایی دەیان ساڵ وەک دەقێکی بنچینەیی لە چوارچێوەی شانۆی بێمانا (ئەبسێرد)دا ناسێنراوە. ئەم بەرهەمە شانۆییە، کە لە ساڵی ١٩٦٢دا نووسراوە و لە سەردەمێکی پڕ لە گۆڕانکاریی سیاسی و فەلسەفی جیهانیدا دەرکەوت، تەنها وێنەیەکی سادەی سەردەمی جەنگی سارد و دابەشبوونی جیهان نییە، بەڵکو گەشتێکی فیکریی قووڵ و ڕەخنەگرانەیە بەناو تاریکترین گۆشەکانی سروشتی مرۆڤ، میکانیزمە چەپەڵەکانی دەسەڵاتی سیاسی، و ئەو بێهوودەییەی کە لە هەوڵی مرۆڤدا هەیە بۆ عەقڵانیکردنی دۆخە بوونگەراییەکان. مرۆژێک بە لێهاتووییەکی بێوێنەوە، دۆخێکی ئەلێگۆری (allegory)ی سادە و لە هەمان کاتدا ترسناک دەخاتە ڕوو سێ پیاو لەسەر پشتی کەشتیەکی شکاو لە گێژاوی زەریادا، کە ناچارن بۆ مانەوەیان بڕیارێکی دڕندانە بدەن. ئەم دۆخە دەبێتە سەکۆیەک بۆ وروژاندنی پرسیارە بنەڕەتییەکانی ئەخلاق، مانەوە، لۆژیک، و چەمکی ئازادی لەناو زیندانێکی بوونگەراییدا.
کاتێک قووڵ دەبیتەوە بەناو پەیامە فرەڕەهەندەکانی دەقی مرۆژێکدا، گرنگییە هەمیشەییەکەی لە کۆمەڵگەی هاوچەرخدا دەردەکەوێت، و ڕۆڵی توخمە شانۆییەکان لە بەرجەستەکردنی ئەم تێمایانەدا دەخەینە ڕوو، بەتایبەتی بە ئاماژەدان بە نمایشی بەرهەمی تیپی شانۆیی حێدە . هەروەها، هەوڵ دەدەم چەمکی "شانۆی بێمانا" بە وردی ڕوون بکەمەوە بۆ خوێنەر، چونکە ئەم چەمکە کلیلە بۆ تێگەیشتن لە فەلسەفەی پشت ئەم شانۆنامەیە و زۆرێک لە بەرهەمەکانی دیکەی مرۆژێک.شانۆی بێمانا (ئەبسێرد): ئەم چەمکە، کە لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا لە ئەوروپا سەریهەڵدا، بە تایبەتی دوای جەنگی جیهانی دووەم، ڕێبازێکی شانۆییە کە لە فەلسەفەی بوونگەرایی (Existentialism) و چەمکی پووچی (Absurdity)ی ئەلبێرت کامۆوە سەرچاوە دەگرێت. شانۆی بێمانا جەخت لەسەر بێمانایی و نامۆیی بوونی مرۆڤ لە گەردوونێکی بێباک و بێ لۆژیکدا دەکاتەوە. کارەکتەرەکانی ئەم جۆرە شانۆیە زۆرجار لە دۆخی سەیر و نائاساییدا دەردەکەون، کە ڕەنگدانەوەی بێسەروبەریی ژیان و نەبوونی ئامانجێکی دیاریکراوە. دیالۆگەکانیان پچڕ پچڕ و پڕن لە دووبارەبوونەوە و ناکۆکی، کە ئاماژەیە بۆ شکستخواردنی زمان لە گەیاندنی واتای ڕاستەقینە و ناتەواویی پەیوەندیی مرۆیی. ئامانجی سەرەکیی شانۆی بێمانا، شۆککردن و وروژاندنی بینەرە بۆ بیرکردنەوە لە پرسیارە گەورەکانی ژیان، بوون، مەرگ، و سروشتی دەسەڵات، نەک پێشکەشکردنی وەڵامی ڕاستەوخۆ. ئەم ڕێبازە شانۆییە، بە پێچەوانەی شانۆی کلاسیکی کە خاوەنی چیرۆکێکی ڕوون و گەشەسەندنی کارەکتەرە، پشتبەستوو نییە بە گێڕانەوەیەکی هێڵی، بەڵکو زیاتر جەخت لەسەر کەش و هەست و دۆخی بوونگەرایی دەکاتەوە .پەیامی مرۆیی و ڕەخنە لە دەسەڵاتی تۆتالیتاری . "شانۆی گێژەن" لەسەر گریمانەیەکی فەلسەفی و کۆمەڵایەتیی سادە و لە هەمان کاتدا کوشندە بنیات نراوە سێ کارەکتەری پیاو، کە نوێنەرایەتیی چین و توێژە جیاوازەکانی کۆمەڵگا دەکەن (کارەکتەرپیاوی قەڵەو وەک دەسەڵاتدارکەهونەرتاهیرڕۆڵی گێڕا، کارەکتەری پیاوی مامناوەند وەک چینی ناوەند یان ڕووناکبیر ئومێد ڕەزاڕۆڵی گێڕا، و کارەکتەری پیاوی لاواز وەک چینی ژێردەستە و قوربانی پێشەوا ناسیح ڕۆڵی گێڕا)، لە دۆخێکی نائاساییدا دەدۆزرێنەوە کە برسێتی و مەترسیی مەرگ ناچاریان دەکات یەکێکیان بکەنە قوربانی بۆ مانەوەی ئەوانی دیکە. ئەم دۆخە، کە لەسەر کەشتیەکی تێک شکاوی بچووک لەناو زەریایەکی بێسنووردا ڕوودەدات، دەبێتە کەرەستەیەکی شانۆیی بەهێز بۆ گواستنەوەی چەندین پەیامی فەلسەفی و سیاسیی قووڵ. کەشتیەکە لێرەدا تەنها شوێنێکی فیزیکی نییە، بەڵکو شوێنێکە بۆ کۆمەڵگایەکی بچووککراوە، کە تێیدا میکانیزمەکانی دەسەڵات، ئەخلاق، و مانەوە لە ژێر تاقیکردنەوەیەکی سەختدا دادەنرێن. دواتر کارەکتەرچوارەمیش دێت.
یەکێک لە پەیامە هەرە دیارەکانی شانۆنامەکە، ساتیرێکی (گاڵتەجاڕی) تیژە لە سیستەمە تۆتالیتارییەکان و ئەو ڕژێمانەی کە لەسەر بنەمای چەواشەکاری و زەبر و زەنگ بنیات نراون. کارەکتەری "پیاوی قەڵەو"، کە بە ئاشکرا هێمای دەسەڵاتی ستەمکار و دیکتاتۆرە، بە شێوەیەکی گاڵتەجاڕانە پرۆسەیەکی بەناو دیموکراسی و لۆژیکی دادەڕێژێت بۆ شەرعیەتدان بە خواردنی "پیاوی لاواز". ئەم پرۆسەیە، کە پڕە لە فێڵبازیی ڕەوانبێژی (rhetoric) و بەکارهێنانی زمان بۆ شێواندنی ڕاستی، نیشان دەدات چۆن دەسەڵاتە تۆتالیتارییەکان دەتوانن چەمکە پیرۆزەکانی وەک "دیموکراسی"، "دادپەروەری"، و "لۆژیک" بەکاربهێنن بۆ پاساودانی دڕندانەترین کردەوەکانیان. دیالۆگەکانی پیاوی قەڵەو هونەر، کە پڕن لە وشەی زل و دەستەواژەی بریقەدار، بەڵام لە ناواخندا پووچ و بێمانان، وانەیەکی باڵان لە فێڵبازیی سیاسی؛ لۆژیک و ئەخلاق دەشێوێنرێن تا خزمەت بە ئامانجێکی پێشوەختە و خۆپەرستانە بکەن. ئەمە ئاوێنەیەکە بۆ ئەوەی چۆن ڕژێمە دیکتاتۆرەکان زمانی دیموکراسی و ئازادی بەکاردەهێنن بۆ پاساودانی سەرکوتکاری و لەناوبردنی نەیارەکانیان، بە شێوەیەک کە قوربانییەکە خۆشی هەست بکات کە بەشێکە لە پرۆسەیەکی "لۆژیکی" و "پێویست" .مرۆژێک، وەک مامۆستایەکی ڕێبازی بێمانا، بە گاڵتەجاڕییەکی توندەوە گاڵتە بە هەوڵی مرۆڤ دەکات بۆ بەکارهێنانی لۆژیک لە دۆخە نالۆژیکییەکاندا. کارەکتەرەکان دەست دەکەن بە مشتومڕی فەلسەفی و ئاڵۆز بۆ پاساودانەوەی مرۆڤ خۆری، کە ئەمە خۆی لە خۆیدا دۆخێکی ئەبسێردە. ئەم نمایشە عەقڵانییە لە دۆخێکی وەحشیگەریدا، پووچیی سیستەمە بیرۆکراتییەکان دەردەخات کە لە واقیعی مرۆیی دادەبڕێن و دەبنە ئامرازێک بۆ سەرکوت و چەوساندنەوە. لێرەدا، لۆژیک دەبێتە ئامرازێک بۆ بێئەخلاقیکردن و داماڵینی مرۆڤ لە بەها سەرەتاییەکانی. ئەمە ڕەخنەیەکی توندە لەو سیستەمانەی کە بەناوی "سیستەم" و "ڕێسا"وە، مرۆڤایەتی قوربانی دەکەن .لەلایەکی دیکەوە، شانۆنامەکە بینەر ڕووبەڕووی پرسیارێکی ترسناک دەکاتەوە سنووری ئەخلاق لە کوێدایە کاتێک مانەوە دەکەوێتە مەترسییەوە؟ کەشتیەکە دەبێتە تاقیگەیەک کە تێیدا ڕووپۆشی شارستانییەت لادەبرێت و غەریزە سەرەتاییەکانی مانەوە دەردەکەون. ئەمە جەخت لەسەر ئەو ڕاستییە تاڵە دەکاتەوە کە بنەما ئەخلاقییەکانمان تا چەند ناسک و شکێنەرن لەبەردەم هەڕەشەی مەرگ و برسێتیدا. ئایا مرۆڤ لە دۆخێکی لەم شێوەیەدا دەتوانێت بە بەها مرۆییەکانییەوە بمێنێتەوە، یان ناچارە بۆ مانەوەی خۆی، بەهاکانی پێشێل بکات؟ ئەم پرسیارە فەلسەفییە قووڵە، یەکێکە لە تێما سەرەکییەکانی شانۆنامەکە .زمان لەم شانۆیەدا تەنها ئامرازی پەیوەندی نییە، بەڵکو چەکێکە بۆ دەستکاریکردن و فریودان. کارکتەرە قەڵەوەکەهونەر وشەی نەرم و لۆژیکی چەواشە بەکاردەهێنێت بۆ شاردنەوەی نیازی ڕاستەقینەی خۆی. ئەمە هۆشدارییەکە دەربارەی ئەوەی چۆن زمان دەتوانێت ڕاستی بشێوێنێت، ستەم جوان بکات، و مرۆڤەکان لە مرۆڤایەتی دابماڵێت. لەم شانۆنامەیەدا، زمان دەبێتە قەفەسێک بۆ ڕاستی و ئامرازێک بۆ کۆنترۆڵکردنی بیرکردنەوە و هەستەکانی قوربانییەکان .توخمە شانۆییەکان: بیناسازیی ئەزموونێکی بێمانا و کاریگەریی نمایشکاریگەریی قووڵی "شانۆی گێژەن" تەنها لە پەیامە فەلسەفی و سیاسییەکانیدا نییە، بەڵکو بەندە بە یەکگرتنی لێهاتووانەی توخمە شانۆییەکانەوە، کە پێکەوە ئەزموونێکی بینراو و هەستیی قووڵ دەخولقێنن. ئەم نمایشە بەرهەمی تیپی شانۆیی حێدەیە، لە دەرهێنانی شوان حەمەسەعید.سینۆگرافیا (دیزاینی شانۆ)کەشتییە تێکشکاوەکە، کە لەلایەن هونەرمەند شیراز عەزیزییەوە دیزاین کراوە، تەنها دیکۆرێکی سادە نییە؛ بەڵکو هێمایەکی زیندووە بۆ دابڕان، گۆشەگیری، و کۆمەڵگایەکی بچووککراوەی مرۆڤایەتی کە لەناو گێژاوی بووندا سەرگەردانە. فەزا سنووردار و خنکێنەرەکەی کەشتیەکە، هەستی بێدەروویی و نائومێدیی دۆخەکە قووڵتر دەکاتەوە. کەشتیەکە خۆی دەبێتە میتافۆرێک بۆ جیهانێکی بێ لانکەی ئەخلاقی، کە تێیدا مرۆڤەکان لەناو دۆخێکی قەیراناویدا ناچارن بەبێ هیچ ڕێنماییەکی ئەخلاقی یان کۆمەڵایەتی بڕیار بدەن. ئەم دیزاینە، بە سادەیی و هێماییبوونییەوە، یارمەتیدەرە لە گەیاندنی چەمکی پووچی و بێمانایی بوون، کە یەکێکە لە پایەکانی شانۆی ئەبسێرد .نواندن و کارەکتەرسازی لەم نمایشەدا، گروپی نواندن (هونەرتاهیر، ئومید ڕەزا، پێشەوا ناسح، فەرمان مەحمود) هەوڵێکی بەرچاویان داوە بۆ گەیاندنی ڕۆڵە ئاڵۆزەکانیان، کە هەر یەکەیان نوێنەرایەتیی لایەنێکی جیاوازی سروشتی مرۆڤ و کۆمەڵگا دەکەن. هونەرتاهیر (کارەکتەری قەڵەو) بە سەرکەوتوویی توانیویەتی فێڵبازی و دەسەڵاتخوازیی کارەکتەرەکە بنوێنێت. ئەو نەک تەنها دەسەڵاتێکی فیزیکی، بەڵکو دەسەڵاتێکی فیکری و دەروونیشی بەسەر ئەوانی دیکەدا هەیە، کە ئەمەش لە ڕێگەی دەربڕینەکان و جووڵەکانییەوە بە باشی گەیاندووە. ئومید ڕەزا (کارەکتەری مامناوەند) بە باشی توانیویەتی دوودڵی و ناجێگیریی ئەو کارەکتەرە نیشان بدات کە لە نێوان ویژدان و بەرژەوەندیدا گیری خواردووە. ئەم کارەکتەرە نوێنەرایەتیی ئەو کەسانە دەکات کە لەناو سیستەمە تۆتالیتارییەکاندا لە نێوان قبوڵکردنی ستەم و پاراستنی بەها مرۆییەکاندا دەتلێنەوە. پێشەوا ناسح (کارەکتەریی لاواز) هەستی بێچارەیی و قوربانیبوونی بە شێوەیەکی کاریگەر گەیاندووە، کە ئەمەش بینەر ڕووبەڕووی دۆخی بێدەسەڵاتی و چەوساندنەوە دەکاتەوە. فەرمان مەحمود (کارەکتەری چوارەم) ڕۆڵەکەی بە شێوەیەکی گونجاو تەواوکەری نمایشەکە بووە، هەرچەندە ڕۆڵێکی لاوەکی بوو، بەڵام کاریگەریی خۆی هەبوو لە تەواوکردنی کەشی گشتیی شانۆنامەکە. لەگەڵ ئەوەی نواندنەکان لە ساتە گرژەکاندا دەگەیشتنە لووتکە و توانیان پەیامە سەرەکییەکان بگەیەنن، بەڵام لە هەندێک لایەندا، بەتایبەتی لەڕووی کۆنترۆڵی دەنگ و دەربڕینی وردی هەستەکانەوە، پێویستیان بە ڕاهێنان و پەرەپێدانی زیاتر هەبوو بۆ گەیاندنی پەیامەکان بە شێوەیەکی ڕوونتر و کاریگەرتر، بەتایبەتی لەو ساتانەی کە دیالۆگەکان پڕ بوون لە مانای فەلسەفی قووڵ .
دەرهێنان شوان حەمەسەعید، وەک دەرهێنەر، توانیویەتی کەشێکی پڕ لە گرژی و نائومێدی بخوڵقێنێت کە بە تەواوی لەگەڵ ڕۆحی شانۆنامەکەدا یەکدەگرێتەوە. بەکارهێنانی هێما بینراوەکان، ڕووناکی، و دەنگ، هەروەها کۆنترۆڵکردنی ڕیتمی نمایشەکە لە خاڵە بەهێزەکانی کارەکەی بوون. دەرهێنەر بە لێهاتووییەوە توانیویەتی دۆخی ئەبسێردی شانۆنامەکە بەرجەستە بکات، بە شێوەیەک کە بینەر هەست بە بێمانایی و بێدەروویی دۆخەکە بکات. لەگەڵ ئەوەشدا، لە هەندێک بەشدا خاوبوونەوەی ڕیتم یان ڕاستەوخۆیی لە گەیاندنی پەیامدا، کەمێک لەگەڵ سروشتی فرەلێکدانەوەی شانۆی بێمانادا ناکۆک بوو. شانۆی ئەبسێرد زۆرجار پشت بە لێکدانەوەی بینەر دەبەستێت و ڕاستەوخۆیی زۆر دەتوانێت لە قووڵایی فەلسەفیی دەقەکە کەم بکاتەوە .
قووڵایی فەلسەفی بوونگەرایی، پووچی، و زمان وەک چەکی دەسەڵات"شانۆی گێژەن" تەنها ڕەخنەیەکی سیاسی نییە، بەڵکو دەقێکی فەلسەفیی قووڵە کە بە شێوەیەکی بەرچاو لە چەمکەکانی بوونگەرایی (Existentialism) و پووچی (Absurdity)ی فەیلەسوفانی وەک سۆرێن کیەرکێگارد، ژان پۆل سارتر، و ئەلبێرت کامۆ سەرچاوە دەگرێت. لەم شانۆنامەیەدا، مرۆژێک دۆخی مرۆڤ لە گەردوونێکی بێمانا و بێباکدا دەخاتە ڕوو، کە تێیدا تاک ناچارە بە تەنیا ڕووبەڕووی ئازادیی بێسنوور و بەرپرسیارێتیی قورس بێتەوە. کارەکتەرەکان لە دۆخێکی بێدەروویی و بێئومێدیدا دەژین، کە ئەمەش ڕەنگدانەوەی ئەو قەیرانە بوونگەراییەیە کە مرۆڤی هاوچەرخ دوای جەنگە جیهانییەکان و دۆزینەوەی پووچیی بوون تووشی بوو .پووچیی بوون و هەڵبژاردنی دڕندانە: چەمکی پووچی، وەک ئەلبێرت کامۆ لە "ئەفسانەی سیزیف"دا باسی دەکات، بریتییە لە ناکۆکیی نێوان ویستی مرۆڤ بۆ دۆزینەوەی مانایەک لە گەردووندا و بێدەنگیی بێباکانەی گەردوون. لە "شانۆی گێژەن"دا، ئەم پووچییە بە شێوەیەکی دڕندانە بەرجەستە دەبێت کاتێک سێ پیاوەکە ناچار دەبن بڕیارێکی ئەخلاقیی قورس بدەن کە لە بنەڕەتدا هیچ لۆژیک و مانایەکی مرۆیی تێدا نییە. هەڵبژاردنی قوربانییەک بۆ مانەوەی ئەوانی دیکە، دۆخێکی پووچە کە تێیدا هەموو بەها مرۆییەکان دەشکێن و مرۆڤ دەگاتە سنووری غەریزەی مانەوەی سەرەتایی. ئەم دۆخە نیشان دەدات کە چۆن لە کاتی قەیرانە قووڵەکاندا، ڕووپۆشی شارستانییەت لادەچێت و سروشتی ڕاستەقینەی مرۆڤ دەردەکەوێت، کە زۆرجار پڕە لە دڕندەیی و خۆپەرستی .زمان وەک چەکی فریودان و شێواندن: یەکێکی تر لە تێما قووڵەکانی شانۆنامەکە، ڕۆڵی زمانە وەک ئامرازێکی سەرەکی بۆ دەستکاریکردن و شێواندنی ڕاستی. لە شانۆی بێمانادا، زمان زۆرجار وەک ئامرازێکی شکستخواردوو یان چەواشەکار دەردەکەوێت. دیالۆگەکان پچڕ پچڕن، پڕن لە دووبارەبوونەوە، و زۆرجار لە گەیاندنی مانای ڕاستەقینەدا سەرکەوتوو نین. لە "شانۆی گێژەن"دا، پیاوی قەڵەو بە لێهاتووییەکی بێوێنەوە زمان بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی لۆژیکێکی چەواشەکارانە، کە تێیدا کردەیەکی نامرۆیی وەک مرۆڤخۆری، بە پرۆسەیەکی "دیموکراسی" و "پێویست" دەناسێنێت. ئەو وشە و دەستەواژەی قورس و فەلسەفی بەکاردەهێنێت بۆ شاردنەوەی نیازی ڕاستەقینەی خۆی و فریودانی پیاوی مامناوەند و پیاوی لاواز. ئەمە نیشان دەدات کە چۆن دەسەڵات دەتوانێت زمان بەکاربهێنێت بۆ کۆنترۆڵکردنی بیرکردنەوەی خەڵک و شێواندنی تێگەیشتنیان لە ڕاستی. زمان لێرەدا دەبێتە قەفەسێک بۆ ئازادیی بیرکردنەوە و ئامرازێک بۆ بەردەوامیدان بە ستەم .پووچیی بیرۆکراسی و سیستەمەکان
مرۆژێک بە گاڵتەجاڕییەکی توندەوە ڕەخنە لە پووچیی سیستەمە بیرۆکراتییەکان دەگرێت. پرۆسەی "هەڵبژاردن" و "ڕێکارەکان" کارەکتەری قەڵەو دایاندەڕێژێت، پڕن لە بێمانایی و نالۆژیکی، بەڵام بە شێوەیەکی فەرمی و ڕێکخراو پێشکەش دەکرێن. ئەمە ئاوێنەیەکە بۆ ئەو سیستەمە بیرۆکراتییانەی کە لە واقیعی مرۆیی دادەبڕێن و دەبنە ئامرازێک بۆ سەرکوت و چەوساندنەوە، بەناوی "ڕێسا" و "یاسا"وە. ئەمە نیشان دەدات کە چۆن سیستەمەکان دەتوانن لە ئامانجە سەرەتاییەکانیان لابدەن و ببنە هۆکارێک بۆ دڕندەیی و نامرۆیی .
گرنگیی هاوچەرخ لە "شانۆی گێژەن" وەک ئاوێنەیەک بۆ سەردەمی ئێمەسەرەڕای ئەوەی "شانۆی گێژەن" لە ساڵی ١٩٦٢دا نووسراوە، بەڵام پەیامەکانی ئەمڕۆ لە هەموو کاتێک زیاتر گرنگ و گونجاون. لە سەردەمێکدا کە جیهان پڕە لە پۆپۆلیزم، زانیاریی چەواشە، قەیرانی جیهانی، و گەشەسەندنی دەسەڵاتە تۆتالیتارییەکان بە شێوەی جۆراوجۆر، شانۆنامەکەی مرۆژێک وەک زەنگێکی ئاگادارکەرەوە و ئاوێنەیەکی ڕوون بۆ واقیعی ئێمە دەردەکەوێت. ئەم بەرهەمە شانۆییە یادخەرەوەیەکە کە چەند بە ئاسانی دەتوانرێت لۆژیک و زمان بۆ خزمەتی ئامانجە نامرۆڤانەکان بەکاربهێنرێت و چۆن تاکەکان دەتوانرێن بە ڕەوانبێژیی سیاسی و میدیایی فریو بدرێن .
لە جیهانی ئەمڕۆدا، کە زانیاری بە خێراییەکی سەرسوڕهێنەر بڵاودەبێتەوە و سنوورەکانی نێوان ڕاستی و درۆ کاڵ بوونەتەوە، توانای دەسەڵات بۆ شێواندنی ڕاستی و دروستکردنی "ڕاستییەکی جێگرەوە" (alternative facts) بووەتە دیاردەیەکی مەترسیدار. "کارەکتەری قەڵەو"ی مرۆژێک، بە لێهاتوویی خۆی لە بەکارهێنانی زمان بۆ پاساودانی دڕندەیی، نموونەیەکی زیندووە بۆ ئەو سەرکردە و ڕژێمانەی کە بەناوی "بەرژەوەندیی گشتی" یان "ئاسایشی نەتەوەیی"ەوە، مافەکانی مرۆڤ پێشێل دەکەن و نەیارەکانیان لەناودەبەن. ئەم شانۆنامەیە ناچارمان دەکات بە چاوێکی ڕەخنەگرانەوە سەیری ئەو گێڕانەوانە بکەین کە لەلایەن دەسەڵاتەوە پێشکەش دەکرێن و پرسیار لەو پاساوانە بکەین کە بۆ تێکشکاندنی بەها مرۆییەکان دەهێنرێنەوە .
هەروەها، قەیرانی ئەخلاقی و بوونگەرایی کە لە شانۆنامەکەدا بەرجەستە بووە، لە سەردەمی ئێستاشدا بەردەوامە. مرۆڤی هاوچەرخ، لەناو جیهانێکی پڕ لە نادڵنیایی و گۆڕانکاریی خێرادا، زۆرجار هەست بە بێمانایی و دابڕان دەکات. پرسیارەکانی مانەوە، ئەخلاق، و ئازادی، کە لە "شانۆی گێژەن"دا بە شێوەیەکی توند دەوروژێنرێن، هێشتا پرسیاری بنەڕەتین بۆ تاک و کۆمەڵگا. شانۆنامەکە وەک هۆشدارییەک دەمێنێتەوە کە چۆن لە دۆخە قەیراناوییەکاندا، بەها مرۆییەکانمان دەتوانن بە ئاسانی ببنە قوربانیی غەریزەی مانەوە و دەسەڵاتخوازی .لە کۆتاییدا، "شانۆی گێژەن" تەنها بەرهەمێکی شانۆیی نییە، بەڵکو دەقێکی فەلسەفی و سیاسییە کە بەردەوامە لە وروژاندنی پرسیارە قووڵەکان دەربارەی سروشتی مرۆڤ، دەسەڵات، و واتای بوون. تا ئەو کاتەی دەسەڵات بتوانرێت خراپ بەکاربهێنرێت و زمان توانای شێواندنی هەبێت، شاکارەکەی مرۆژێک وەک هۆشدارییەک و ئاوێنەیەک بۆ لایەنە تاریکەکانی ڕۆحی مرۆڤ، بە زیندوویی دەمێنێتەوە و گرنگیی خۆی دەپارێزێت.
گێژاوی بوون و مانایەکی هەمیشەیی لە کۆتاییدا، "شانۆی گێژەن"ی سلاڤۆمیر مرۆژێک تەنها شانۆنامەیەکی بێمانا نییە، بەڵکو شیکارییەکی قووڵ و بێبەزەییانەیە بۆ دۆخی مرۆڤ لەناو گێژاوی بوونگەراییدا. ئەم کارە، لە ڕێگەی دۆخە ڕوونەکەی و دیالۆگە تیژەکانییەوە، ڕووبەڕووی ڕاستییە تاڵەکانی سروشتی خۆمان و کۆمەڵگاکەمانمان دەکاتەوە. مرۆژێک بە لێهاتووییەکی بێوێنەوە، چەمکە فەلسەفییە قووڵەکانی وەک پووچی، ئازادی، بەرپرسیارێتی، و دەسەڵات لە چوارچێوەیەکی شانۆیی سادە و کاریگەردا بەرجەستە دەکات. شانۆنامەکە نیشان دەدات کە چۆن لە دۆخە قەیراناوییەکاندا، مرۆڤ دەتوانێت بە ئاسانی لە بەها مرۆییەکانی دابماڵرێت و چۆن زمان و لۆژیک دەتوانن ببنە ئامرازێک بۆ پاساودانی دڕندەیی. پەیامی سەرەکیی شانۆنامەکە ئەوەیە کە مرۆڤ لە گەردوونێکی بێباکدا بە تەنیا ماوەتەوە و ناچارە بە تەنیا ڕووبەڕووی هەڵبژاردنە قورسەکان بێتەوە، کە زۆرجار هیچ وەڵامێکی ڕوون و ئەخلاقییان نییە. ئەمە وا دەکات شانۆنامەکە هەمیشە وەک دەقێکی زیندوو و گونجاو بۆ هەموو سەردەمێک بمێنێتەوە، چونکە پرسیارەکانی دەربارەی سروشتی مرۆڤ و دەسەڵات، پرسیاری هەمیشەیین.تا ئەو کاتەی دەسەڵات بتوانرێت خراپ بەکاربهێنرێت و زمان توانای شێواندنی هەبێت، شاکارەکەی مرۆژێک وەک هۆشدارییەک و ئاوێنەیەک بۆ لایەنە تاریکەکانی ڕۆحی مرۆڤ، بە زیندوویی دەمێنێتەوە و گرنگیی خۆی دەپارێزێت. ئەم شانۆنامەیە تەنها چیرۆکێک نییە، بەڵکو بانگەوازێکە بۆ بیرکردنەوەی ڕەخنەیی و پرسیارکردن لەو گێڕانەوانەی کە لەلایەن دەسەڵاتەوە پێشکەش دەکرێن، بەتایبەتی لە سەردەمێکدا کە زانیاریی چەواشە و پۆپۆلیزم بوونەتە دیاردەیەکی جیهانی.تیمی کارکردن و بەشدارییە نێودەوڵەتییەکانجێگەی ئاماژەیە کە ئەم بەرهەمە شانۆییە، کە لەلایەن تیپی شانۆیی حێدوە نمایش کرا، توانیویەتی سنوورە لۆکاڵییەکان تێپەڕێنێت و بەشداری لە سێ فیستیڤاڵی نێودەوڵەتیدا بکات، کە ئەمەش دەستکەوتێکی گرنگە بۆ شانۆی کوردی و نیشانەی توانای ئەم بەرهەمەیە لە گەیاندنی پەیامە جیهانییەکان. ئەم بەشدارییانە نەک تەنها ناوبانگێکی زیاتریان بە شانۆی کوردی بەخشی، بەڵکو دەرفەتێکی باشیش بوون بۆ ئاڵوگۆڕی کولتووری و هونەری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.•
نووسین:
سلاڤۆمیر مرۆژێک•
ئامادەکردن ووەرگێڕان:د.فازڵ جاف.
دەرهێنان: شوان حەمەسەعید•
ی.دەرهێنەر:ئاری محێدین.
بەڕێوەبەری بەرهەم:ئومێدڕەزا.
ب/شانۆ:زمناکۆ احمد.
ج/میوزیک:دیاکۆماکۆک.
ج/ڕووناکی:میران پشتیوان.
ماکیاژ:ڕێناس ساڵح.
جل وبەرگ:هەرژین شێرزاد -ئارێزمحێدین.
نواندن: ئومید ڕەزا، هونەرتاهیر، پێشەوا ناسح، فەرمان مەحمود•
سینۆگرافیا: شیراز عەزیزی•
جێبەجێکردن/سامان هەرشەمی،هەورازڕەفیق،هاوکارفریاد،دەوەن میسر.
سودلەم سەرچاوەکانە وەرگیراوە
کەناڵی یوتیوب بۆبینینی نمایشەمە[Culture.pl. (2008, January 30). On Sławomir Mrożek - Playwright'sTango. Retrieved 2] JSTOR. (n.d.). SŁAWOMIR MROŻEK'S THEATRE OF THE ABSURD. Retrieved from
[4] YouTube. (2024, November 7). "Na Pełnym Morzu" By Sławomir Mrożek. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=