چیرۆکە هەواڵ: دلێر عەلی
ئەمشەو ٢٠ لەسەر ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٥، شەوی "یەڵدا"یە؛ ئەو وێستگە زەمەنییەی کە تێیدا تاریکی دەگاتە ئەوپەڕی هێزی خۆی، پێش ئەوەی لە بەرەبەیانی سپێدەدا، ئاڵای سەرکەوتن بۆ تیشکی "میترا" و درێژبوونی ڕۆژەکان چۆڵ بکات. یەڵدا تەنها ڕووداوێکی فەلەکی نییە، بەڵکو لە ویژدانی کوردەواریدا، جەژنێکی پڕ لە مێژوو و سیمبولی ئومێدە.
ڕەگ و ڕیشەی مێژوویی
وشەی "یەڵدا" کە ڕەگێکی سریانی هەیە و بە مانای (لەدایکبوون) دێت، لە کلتوری کۆنی گەلانی ناوچەکەدا ئاماژەیە بۆ لەدایکبوونەوەی خۆر. لە فەلسەفەی دێرینی ئەم ناوچەیەدا، یەڵدا ململانێی نێوان "ئەهورامەزدا" و "ئەهریمەن" یان ڕووناکی و تاریکییە. مرۆڤی کۆن لەم شەوەدا نەدەخەوت، چونکە بڕوای وابوو تاریکی هێمای شەڕە و پێویستە بە داگیرساندنی ئاگر و کۆبوونەوەی خەڵک، پارێزگاری لە ڕووناکی بکرێت. ئەم نەریتە هەزاران ساڵە بەردەوامە و ئێستاش لە ناو دڵی ماڵە کوردەکاندا، بە شێوازی جۆراوجۆر زیندوو دەکرێتەوە.
سفرەی یەڵدا؛ ئاوێنەی ژیان
لە نێو هەر ماڵێکی کوردیدا، یەڵدا بە ڕەنگی سووری هەنار و شوتی دەستپێدەکات. ئەم میوە سوورانە، کە هێمای خۆر و گەرمی و ژیانن لە نێو جەرگەی زستاندا، دەبنە خوانی "شەوچەرە"کان. سفرەی ئەمشەو تەنها بۆ خواردن نییە، بەڵکو تابلۆیەکی ڕەنگاڵەییە:
میوە وشکەکان مێوژ باسوق و قەزوان، چەرەزات، و ئەو خواردنە فۆلکلۆریانەی کە لە هەر ناوچەیەکی کوردستان تایبەتمەندیی خۆی هەیە. چاوەکان لە دەوری یەک کۆدەبنەوە، تیشکی مۆمەکان لەگەڵ بزەی سەر لێوی گەورەماڵەکان تێکەڵ دەبێت، و بۆنی چای گەرم فەزایەکی سیحراوی بە ماڵەکان دەبەخشێت کە تێیدا ساردیی دەرەوە لە ئاست گەرمیی دڵەکاندا خۆی ڕاناگرێت.
یەڵدا لە ئاوێنەی ئەدەبدا؛ لە نێوان دڵتەنگی و ئومێد
هیچ کەس وەک شاعیرانی کورد هەستی بە قورسایی و درێژیی ئەم شەوە نەکردووە. یەڵدا لە ئەدەبی کوردیدا، تەنها کات نییە، بەڵکو چواندنێکی قووڵە بۆ "شەوی هیجران" و دووریی یار. حەزرەتی نالی، وەک ئەندازیاری وشە، تابلۆیەکمان بۆ دەگێڕێتەوە کە تێیدا درێژیی شەوی یەڵدا و تاریکییەکەی دەبنە هاوتای دڵتەنگیی عاشق:
شەوی یەڵدایە، یا دەیجوورە ئەمشەو؟
کە دیدەم دوور لە تۆ بێ نوورە ئەمشەو؟
دڵم وەک حاکمی مەعزوولە، قوربان!
خەڵاتی وەسڵی تۆی مەنزوورە ئەمشەو
نالی لێرەدا تەنها وەسفی کات ناکات، بەڵکو یەڵدا دەکاتە ململانێی نێوان "نوور" و "تاریکی"، نێوان "وەسڵ" و "دابڕان". بە هەمان شێوە، شاعیرانی تری وەک مەحوی و حەریق، یەڵدایان وەک سیمبولی قۆناغە سەختەکانی ژیان بەکارهێناوە کە تەنها بە تیشکی دیداری یار کۆتاییان دێت.
کۆبوونەوەیەک بۆ ژیانەوەی ناسنامە
کوردان بە درێژایی سەدان ساڵ، ئەم شەوەیان وەک قەڵغانێک دژی لەبیرچوونەوەی کلتورەکەیان بەکارهێناوە. لە کۆڕە ئەدەبییەکان، لە چیرۆکە مێژووییەکانی "بەیتی سەرەمەر" و "مەم و زین"، تا دەگاتە گۆرانییە ڕەسەنەکان و دەنگی حەزین و پڕسۆز "حەیران" و "لاوک"؛ هەموو ئەمانە یەڵدا لە شەوێکی سادەوە دەگۆڕن بۆ فێستیڤاڵێکی نیشتمانی. ئەمشەو خێزانەکان نەک تەنها بۆ خواردن، بەڵکو بۆ گێڕانەوەی ئەو مێژووە کۆدەبنەوە کە لە باو و باپیرانەوە بۆیان ماوەتەوە.
پەیامی فەلسەفی: خۆر هەرگیز نامرێت
مانای قووڵی یەڵدا لەوەدایە کە "تاریکی هەرچەند درێژ بێت، تەنها یەک خولەک لە سپێدە تێدەپەڕێت". ئەمشەو کۆتا وێستگەی باڵادەستیی شەوە، و لە سبەینێوە هەر چرکەیەک کە زیاد دەبێت، مژدەی هاتنی بەهار و نوێبوونەوەی ژیان دەدات. یەڵدا فێرمان دەکات کە لە تاریکترین چرکەساتەکانی ژیاندا، دەبێت مۆمێک داگیرسێنین و چاوەڕێی خۆر بین. ئەم فەلسەفەیە بۆ مرۆڤی کورد کە هەمیشە لە ململانێدایە بۆ مانەوە، پەیامێکی پڕ لە هێزە: کە هیچ زستانێک ئەبەدی نییە و خۆر بە ڕێوەیە.
