ئاسۆس ساڵح
لە مێژووی بزووتنەوەی ڕزگاریی نیشتمانی و چینایەتیدا، چەپ وەک هزر و جوڵانەوەی سیاسی زۆرترین کاریگەری هەبووە لە بەرەوپێشبردنی پرسە سەرەکییە نەتەوەیی و کۆمەڵایەتییەکاندا. لە ئێستاشدا کە بەناو سەردەمی پۆست-شۆڕشدا گوزەردەکەین، چەپەکان لە شەقام ئامادەییەکی بەردەوەمی هەیە و تێکۆشانی مەدەنیی خۆی درێژە پێدەدات. بەڵام وەک دیارە هەڵگەڕانەوەیەک هەیە بۆ هزری کۆنزەرڤاتیزم و فەندەمێنتالیزم و ناسیۆنالیزمێکی خێڵەکی بەرژەوەندیخوازانە، کە بە ئامرازی پۆپۆلیستی بانگەشەی بۆ دەکرێت و کۆمەڵگەیان لەم گوتارە دواکەوتووەدا چەقاندووە. بۆیە ئامادەیی گوتارێکی واقعی و نوێخوازانەی چەپ زەرورەتە بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە، پەرلەمانیش کەناڵێکی تری تێکۆشانی چەپەکانە بۆ گۆڕانکاریی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و کەلتووری.
پەرلەمانی کوردستان، وەک سیمبولی خەباتی دوور و درێژی گەلی کورد بۆ خۆبەڕێوەبردن و دیموکراسی، لە ئێستادا لە بەردەم تاقیکردنەوەیەکی مێژووییدایە. لە سەردەمێکدا کە هەرێمی کوردستان بەرەوڕووی قەیرانی ئابووری، کێشەی ناوخۆیی و هەڕەشەی دەرەکی بووەتەوە، بوونی دەنگێکی چەپی بەهێز لەم دامەزراوەی یاسادانانەدا گرنگییەکی حاشاهەڵنەگری هەیە. چەپ، بە میراتی هزری و خەباتگێڕیی خۆیەوە، دەتوانێت ڕۆڵێکی بنەڕەتی لە داڕشتنەوەی ئایندەی سیاسی و کۆمەڵایەتی بگێڕێت.
لە کۆمەڵگەیەکدا کە کەلێنی نێوان دەوڵەمەند و هەژار بە شێوەیەکی بێوێنە فراوان بووە، دەنگی چەپ لە پەرلەمان دەتوانێت وەک بەرگرێک لە بەرامبەر سیاسەتە نیولیبڕاڵییەکاندا بوەستێتەوە. ئەم دەنگە دەتوانێت داکۆکی لە مافی چینی کرێکار و پەراوێزخراوەکان و گشت توێژە کەمداراماتەکان بکات، داوای دابەشکردنێکی دادپەروەرانەتری سەروەت و سامان بکات. هەروەها هەوڵ بدات سیستەمێکی باجی پێشکەوتوو جێبەجێ بکرێت کە بارگرانی لەسەر شانی هەژاران کەم بکاتەوە. لە هەمان کاتدا، چەپ دەتوانێت پاڵپشتی بەهێز بێت بۆ پەرەپێدانی خزمەتگوزارییە گشتییەکان، بە تایبەت لە بوارەکانی پەروەردە و تەندروستیدا، کە ئەمەش دەبێتە هۆی باشترکردنی ژیانی هاووڵاتییان بە گشتی.
گەندەڵی، وەک دەردێکی کوشندە، زیانی زۆری لە بناغەی دامەزراوەکانی هەرێم داوە. لێرەدا، دەنگی چەپ لە پەرلەمان دەتوانێت ڕۆڵێکی چارەنووسساز بگێڕێت لە بەرەنگاربوونەوەی ئەم دیاردەیە. بە داواکردنی شەفافیەتی زیاتر لە بەڕێوەبردنی داهاتی گشتی، بەهێزکردنی دەسەڵاتی چاودێری پەرلەمان بەسەر حکومەت و دامەزراوە ئابوورییەکاندا، و پشتیوانیکردن لە دامەزراندنی سیستەمێکی دادوەری سەربەخۆ، چەپ دەتوانێت هەنگاوی گرنگ بەرەو بنبڕکردنی گەندەڵی بنێت. ئەمەش نەک تەنها متمانەی هاووڵاتییان بە دامەزراوەکان زیاد دەکات، بەڵکو دەبێتە هۆی باشترکردن و زیادکردنی کەشی وەبەرهێنان و گەشەی ئابووری.
لە بواری مافی ژنان و کەمینەکاندا، کە بەداخەوە هێشتا لە کۆمەڵگەی کوردەواریدا پێشێلکاری بەرچاو هەیە، دەنگی چەپ لە پەرلەمان دەتوانێت پێشەنگ بێت لە داڕشتن و پەسەندکردنی یاسای پێشکەوتووانە. بە هەوڵدان بۆ نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنان، دابینکردنی هەلی یەکسان لە کار و خوێندندا، و پاراستنی مافی کەمینە ئایینی و نەتەوەییەکان، چەپ دەتوانێت کۆمەڵگەیەکی فرەچەشن و لێبوردەتر بەرەو پێش ببات. ئەمەش نەک تەنها لە ڕووی مرۆییەوە گرنگە، بەڵکو دەبێتە هۆی بەهێزکردنی یەکڕیزی و تۆکمەیی کۆمەڵایەتی لە هەرێمدا.
سەرەڕای ئەوەی کە هەرێمی کوردستان خاوەن سەروەت و سامانێکی سروشتی زۆرە، بەڵام بەداخەوە سیاسەتە ئابوورییەکان نەیانتوانیوە بە شێوەیەکی دروست کەڵک لەم سەرچاوانە وەربگرن بۆ گەشەپێدانی بەردەوام. لێرەدا، دەنگی چەپ لە پەرلەمان دەتوانێت داوای داڕشتنەوەی سیاسەتی ئابووری بکات بە ئاراستەی هەمەچەشنکردنی ئابووری، پشتیوانیکردن لە پیشەسازی ناوخۆیی، و دابینکردنی هەلی کار بۆ گەنجان. هەروەها، چەپ دەتوانێت جەخت لەسەر گرنگی پاراستنی ژینگە و بەکارهێنانی وزەی پاک بکاتەوە، کە ئەمەش دەبێتە هۆی دڵنیابوون لە ئایندەیەکی باشتر و ژینگەیەکی سەوزتر و تەندروستتر بۆ نەوەکانی داهاتوو.
ئەوەی ماوەتەوە ئاماژەی پێ بدەین ئەوەیە، بوونی دەنگێکی چەپی بەهێز لە پەرلەمانی کوردستان دەتوانێت ببێتە هۆی قووڵکردنەوە و بەهێزکردنی پرۆسەی دیموکراسی لە هەرێمدا. بە بەرزکردنەوەی ئاستی گفتوگۆی سیاسی، هاندانی بەشداری چالاکانەی هاووڵاتییان لە پرۆسەی بڕیارداندا؛ بەرگریکردن لە مافی ئازادی ڕادەربڕین و ڕۆژنامەگەری، چەپ دەتوانێت یارمەتی بە دروستکردنی کولتوورێکی سیاسی کراوەتر و بەرپرسیارتر بدات. ئەمەش لە درێژخایەندا دەبێتە هۆی بەهێزکردنی پێگەی هەرێمی کوردستان لە ناوچەکە و جیهاندا وەک نموونەیەک بۆ دیموکراسی و پێشکەوتن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
