مرۆڤ و پەروەردە
بەشی ۱۹
ڕۆڵی خێزان و قوتابخانە لە کەمکردنەوە و کاڵکردنەوەی توندوتیژیدا
دەکرێ هۆکارەکانى سەرهەڵدان و چەکەرەکردنی تۆوی توندوتیژى، ئەو هۆکارانەی کە تایبەت و پەیوەندیدارن بە ژینواری قوتابخانەکانەوە، لەم چەند خاڵەى خوارەوە کورت بکەینەوە:
1- نەبوونى ڕۆشنبیرى و هۆشیارى پەروەردەیی لەلایەن مامۆستایانەوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کێشەکان و چارەسەرکردنی گرفتەکان دوور لە توندوتیژی.
2- ئاشنا نەبوونى مامۆستا بە ڕێگا و میتۆدە نوێیەکانى وانەگوتنەوە و پەیڕەوکردنى ڕێگا کۆنباوەکان.
3- نەبوونى پەیوەندى و هەماهەنگى لەنێوان کارگێڕى قوتابخانە و مامۆستایان لەگەڵ کەس و کارى قوتابییان.
4- جێبەجێنەکردن و کارانەکردنى یاسا و ڕێساکانى قوتابخانە لەلایەن مامۆستایان و کارگێڕى قوتابخانە.
5- لێنەپێچینەوە و سزانەدانى ئەو قوتابییانەى کە سەرپێچى و لادان و ئاژاوەگێڕى دەکەن لەکاتی دەوام و لەناو قوتابخانە.
6- لێپێچینەوە و سزادانى توند و لە ڕادە بەدەر، دەبێتە هۆى ئەوەى قوتابى پەرچەکردارى هەبێت.
7- خەمساردى و هێشتنەوە و پشتگوێخستنى کێشەکانى قوتابى لەلایەن مامۆستایان و کارگێڕى قوتابخانە.
8- هەبوونى کێشە ئابوورى و خێزانى و دەروونى و کۆمەڵایەتییەکانى مامۆستا، ڕەنگدانەوەى لەسەر ڕەفتار و هەڵسوکەوتەکانیشی دەبێت.
9- گرنگینەدان بە ڕێنمایی و ئاراستەکردنى قوتابییان بۆ نەرمونیانى و ڕێزگرتن و خۆشەویستى و پێکەوەژیان و قبووڵکردنى جیاوازییەکان و چەسپاندنى بەها بەرزە مرۆڤایەتییەکان.
10- زۆرى ژمارەى قوتابییان لەناو پۆل.
11- لاوازى کەسایەتی مامۆستا.
12- نەبوونى تواناى کۆنترۆڵکردنى پۆل لەلایەن مامۆستاوە.
13- نەبوونى گفتوگۆ لەنێوان مامۆستا و قوتابى و ڕێنەدانى قوتابى بۆئەوەى بیروڕا و بۆچوونى خۆى دەربڕێت.
14- بەرتەسکى بینای قوتابخانە و کەمى شوێن و ڕووبەرى قوتابخانە و زۆرى ژمارەى قوتابییان، ئەمەش دەبێتە هۆى جەنجاڵى و بەریەککەوتن و دروستبوونى کێشە لەنێوان قوتابییان.
15- لێدان و ئازاردان و ئەشکەنجەى جەستەیی و دەروونى قوتابى.
16- جوێندان و سووکایەتیپێکردن بە قوتابى لەپێش چاوى هاوپۆلەکانى.
17- زۆرجار قوتابخانە دەبێتە شوێنى بەیەکگەیشتنى ئاژاوەگێڕ و شەڕکەر و لادەر و لاسارەکان.
18- دەرنەچوونى قوتابى و لاوازى ئاستى زانستى، زۆرجار بەهۆى ئەمەوە قوتابى بیر لە تۆلەسەندنەوە لە مامۆستایان و کارگێڕى قوتابخانە و بینا و کەلوپەلى قوتابخانە دەکاتەوە.
19- حەز و ویستى خۆدەرخستن و خۆبەپاڵەواندانان لەلایەن قوتابییەوە بۆ سەرنجڕاکێشانى هاوڕێکانى.
20- نەبوونى پلان و کارنامەیەکى تۆکمە و پێشکەوتوو لەلایەن مامۆستاوە و هەبوونى کاتى بۆشایی لەناو وانەکان، ئەمەش دەبێتە هۆى ئەوەى قوتابى ئەم کاتە بە دەرفەت بزانێ و هەوڵى پشێوى و ئاژاوە و ئاڵۆزى بدات.
21- هەستکردنى قوتابى بە نادادپەروەرى و مافخواردنى لەلایەن مامۆستاوە.
22- ڕەچاونەکردنى جیاوازى تاکایەتى لەنێوان قوتابییان.
23- بوونى مەودایەکى زۆر لەنێوان مامۆستا و قوتابییەکانى و خۆنزیکنەکردنەوەى مامۆستا لە قوتابییەکانى.
24- بایەخ و گرنگیدان تەنها بەلایەنى زانستى و فەرامۆشکردنى لایەنى پەروەردەیی و ئاکاریی و ڕەفتاری قوتابییان.
25- نەبوونى باخچە و سەوزایی و دیمەنى جوان و ڕازاوە و دڵڤەکەر لەناو قوتابخانە، کە قوتابى تێیدا هەست بە ئاسوودەیی بکات.
26- هەندێک جار قوتابی پێیوایە مامۆستاکان ئەویان خۆش ناوێ و ڕقیان لێیەتی، بۆیە ئەویش ئەو هەستە لەناخیدا پەنگ دەخواتەوە و دەیەوێ تۆلەی خۆی بکاتەوە. لەوکاتەشدا یان ڕووبەڕووی مامۆستایان دەبێتەوە یان شەڕ لەگەڵ هاوپۆلەکانی دەکات و هەوڵی پشێوی و ئاڵۆزی دەدات. یان هەندێک جار بەهۆی ئەو ڕق و کینەیەی کە لە دڵی خۆی هەڵیگرتووە، زیان بە کەلوپەلی ناو پۆلەکەی و قوتابخانەکەی دەگەیەنێت.