هۆشیاری عەبدولعەزیز
لە ماوەی دوو سەدەی رابردوودا و بەدیاریكراوی لە دوای شۆرشی پیشەسازی پرسی شكۆ و كەرامەتی مرۆڤ لە بەهای پەیوەندیە كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوریەكاندا سەری هەڵدا و وەك بابەتێكی جەوهەری لە بازنەی لێكدانەوەكانی ماركسدا ڕەنگیدایەوە ، چونكە ماركس بە قوڵبوونەوەو تێگەیشتن لە فەلسەفەی كلاسیكی ئەڵمانی و ئابوری سیاسی كلاسیكی ئینگلیزی و سۆسیایزمی فەرەنسی گەیشتە ئەو یەقینەی كە مرۆڤ لە بەرامبەر دیاردەكانی وەك كۆیلایەتی، دەرەبەگایەتی و سێستەمی سەرمایەداریدا شتێكی وای بۆ نەگەڕاوەتەوە و نەیتوانیوە لە بەرانبەر ماف و داخوازیەكانیدا شكۆ و كەرامەتی بپاریزرێ ، لەم تێگیشتنەوەیە كە ماركس پێیوایە شكۆ و كەرامەتی مرۆڤ بەهایەكی حاشاهەڵنەگری هەیە و لە چوارچێوەی پەیوەندی مرۆڤ بە مرۆڤەكانی تر و بە دەوروبەریەوە شایانی رێزە و ناكرێ پەراوێزبخرێ ، واتا كاتێك شكۆ و كەرامەتی مرۆڤێك پێشێل دەكرێت كۆمەڵگایەك دەكەوێتە ژێر هەڕەشە و مەترسیەكی جدی و ڕووبڕووی توندتیژی و هەڵاواردن و زۆرداری دەبێتەوە و ناچار دەكرێ بە ملكەچی و ژێردەستەیی و چەوساندنەوە، بەمەرجێ پاراستنی شكۆ و كەرامەتی مرۆڤ بە یەكێك لە بەها گەورەكانی مافە‌كانی مرۆڤ دادە‌نرێت و گرێدراوە بەمافی ئازادیی تاكەكەسی و نیشتەجێبوون و كار و خزمەتگوزاری گشتی و ژیانی شایستەوە و بەبێ ئەوانە شكۆ و كەرامەتی مرۆڤ لەكەدارو تێكشكاوە
لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا شكاندن و بەسووك تەماشاكردنی شكۆ و ئیرادەی مرۆڤ، بەشێكە لەپرۆسەیەكی بەرنامە بۆ داڕێژراوی سیاسی، ئابوری، كۆمەڵایەتی و بەهەمان ئاراستەی ئەو پەیوەندییانەدا دەبرێ كە كۆمەڵگا خورسكانە كاری لە سەر دەكات و گرێدراوە بەبەها ئابوریی و ئەخلاقیی و دینییەكانەوە، بەشێكیشە لەو پرۆسە چاكسازیەی كە كۆمەڵگا پێویستی پێیەتی ، بەتایبەتی كۆمەڵگایەكی وەك كۆمەڵگای ئێمە كە پڕیەتی لە سیاسی و بەرپرس و بزنسمانی نەخۆش و كۆمەڵگایان بە شێوەیەك شێواندوە كە تەنها چاوی لە نان و موچەیەو هیچیتر
بۆیە دەبینی نوخبەی سیاسی دەسەڵاتدار لە كۆمەڵگای كوردیدا زۆر بە دیقەتەوە مامەڵەی ئەو دۆخە دەكات و هەوڵیداوە لەهەناوی خودی كۆمەڵگاوە كار لە سەر پاراستن و مسۆگەركردنی مانەوەی پایەكانی دەسەڵاتەكەی خۆی بكات و یەكێك لەو هۆكار و فاكتەرە كاریگەرانەش كە دەسەڵات لە مەنگەنەیداوە بۆ ئەو مەبەستە ژیانی خەڵك و بێبەها كردنی شكۆی مرۆڤ و شكاندنی ئیرادەی تاكە لە ڕووبەڕووبوونەوەی هەر پرسێك كە ئەحزابی دەسەڵاتدار مەبەستێتی ، ئەمەش بەرهەمی پرۆسەیەكی چڕ و پڕی ئەحزابی دەسەڵاتدارە لەسەر سایكۆلۆژیەتی تاكەكان تا بتوانێ لەو ڕێگەیەوە هاوڵاتیەكی تێكشكاوی حزبی بەرهەمبێنن كە تەنها لە پێناو بەرژەوەندیەكانی حزب و پاراستنی سەرۆك و بنەماڵە و پۆخڵەواتی بەرپرسە دەوڵەتدار و حزبیەكانی خۆیاندا بێت و هیچی تر
ئەمەیە دەمانگەیەنێتە ئەو ڕاستیەی كە ئەگەر شكۆ و ئیرادەی تاك لێرە و لەژێر سایەی ئەحزابی دەسەڵاتدار و خاوەن كۆمپانیاكانی حزب دا كێشە بووایە هێندە برسێتی و هەژاری و ڕاوڕووت و گەندەڵی و هەڕاجكردن و فرۆشتنی سەروەت و سامانی نیشتمانی و تێكدانی شیرازەی كۆمەڵایەتی نەدەبوونە دیاردە و بابەتێكی لاوەكی وەك ئەوەی كە لەم كۆمەڵگایە هەستی پێدەكرێ ، ئیشكالیەتەكە لەوەدایە لێرە درك بەو مەترسیانە ناكرێ كە دەسەڵات بێباكانە داوا و داخوازیەڕەواكانی هاوڵاتیانی ژێرپێناوە، لەوەش ترسناكتر ئەوەیە كە هاوڵاتیان فریو بە پەیمان و چەواشەكاری دەسەڵات بخۆن و چاوبەس بكرێنەوە بە دروشم و گوتاری دیماگۆجیانە و ئەو هەموو ڕووداو پێشهاتانەی كە ئەمانە خولقاندویانە بە سەر خەڵكدا ، لە كاتێكدا هەموان ئەو ڕاستیە دەزانن كە هیچ كەسێك مەجبور نیە سیما و كەسایەتی خۆی بۆ بژیوی ژیانی بگۆڕێت ئەگەر سێستەمی سیاسی دەسەڵاتدار شكۆ و كەرامەتی نەڕووشاندبێ و كۆیلە ئاسا نەكەوتبێتە داوی ئەو پەتپەتێن و دزی و فزیوو گەندەڵیەوە كە خودی ئەحزابی حوكمڕان بەرجەستەیان كردوە
بەكورتی پێموایە هیچ گۆڕانكاریەك ناتوانێ ئەلتەرناتیڤی ئەو هەڵومەرجەبێت كە ئەگەر شكۆ و ئیرادەی تاكەكانی ئەم كۆمەڵگایە بەو جۆرەی هەیە داشۆراو تێكشكاوبێت و نەگەڕێتەوە دۆخی سروشتی خۆی ، چونكە مرۆڤ دەبێت بژی و خاوەن ماف و پێداویستیەكانی بێت، نەك دەسەڵات بە نرخی سەرمایەیەكی گەورە نیشانەی پرسیار لەسەر ماف و داخوازیە ڕەواكانی خەڵك دانێت و وەك خێر و سەدەقە بە خودی خەڵكی پێبفرۆشێتەوە.
