ستار ئەحمەد
جەنگ تەنها کێبڕکێی دوو هێز نییە لە مەیدانێکی دیاریکراودا، بەڵکو گەورەترین هەرەسی ڕەوشتی و مرۆییە کە مێژوو بەخۆیەوە دیبێتی. کاتێک زمانی گفتوگۆ جێگەی خۆی بۆ بارووت و ئاگر چۆڵ دەکات، مرۆڤایەتی دەچێتە ناو تاریکترین قۆناغی خۆیەوە. ئەوەی جەنگ لە دوای خۆی جێی دەهێڵێت، تەنها وێرانیی باڵەخانەکان و تێکچوونی ژێرخانەکان نییە، بەڵکو کوژانەوەی هەزاران خەون و تێکشکانی دەروونی نەوەکانە. بەرکەوتەکانی جەنگ بە تێپەڕبوونی ساڵەکان ساڕێژ نابن؛ ئەو منداڵەی لە ژێر دەنگی تەقینەوەدا گەورە دەبێت، ئەو دایکەی چاوەڕێی گەڕانەوەی تەرمی کوڕەکەیەتی، و ئەو نیشتمانەی دەبێتە کێڵگەی تاقیکردنەوەی چەکە نوێیەکان، هەموویان گەواهی دەدەن کە جەنگ هیچ براوەیەکی ڕاستەقینەی نییە، بەڵکو هەمووان تێیدا دۆڕاون، جگە لەوانەی لەسەر خوێنی خەڵکی گیرفانیان گەرم دەکەن.
ئەوانەی ئاگری جەنگ خۆش دەکەن و تەپڵی شەڕ لێ دەدەن، زۆربەی کات لە پشت پەردە ئەستوورەکان و لە ژوورە سارد و سێبەرەکاندا دانیشتوون. ئەوانە بازرگانانی مەرگن کە بەرژەوەندییە تایبەتی و سیاسییەکانی خۆیان لە سەرووی هەموو بەهایەکی مرۆییەوە دادەنێن. مەبەستی سەرەکییان یان سەپاندنی دەسەڵاتێکی ڕەهایە، یان بەدەستهێنانی سەروەت و سامان لە ڕێگەی فرۆشتنی چەک و ئاوەدانکردنەوەی ئەو وێرانەیەی کە خۆیان دروستیان کردووە. ئەمانە بە بەکارهێنانی دروشمی بریقەدار و جۆشدانی هەستی نەتەوەیی یان ئایینی، کوڕی هەژارەکان بەرەو بەرەکانی جەنگ ڕەوانە دەکەن، لە کاتێکدا منداڵەکانی خۆیان لەوپەڕی ئارامی و خۆشگوزەرانیدا دەژین. ئەمە گەورەترین خیانەتە کە مرۆڤ بەرامبەر هاوڕەگەزی خۆی ئەنجامی بدات، کە ژیانی هەزاران مرۆڤ بکاتە سووتەمەنی بۆ کورسییەکی لەرزۆک یان ژمارەیەکی زیادە لە هەژمارە بانکییەکانیدا.
لە ڕووی ئایینی و ویژدانییەوە، ئەم کەسانە گەورەترین تاوانبارن. لای خودای گەورە، مرۆڤ و کەرامەتی لە هەموو شتێک بەنرخترن، و ڕشتنی تنۆکێک خوێنی بێتاوان هێندەی وێرانکردنی هەموو جیهان قورس و گرانە. ئەوانەی فیتنە دەچێنن و هانی کوشتار دەدەن، ناتوانن لە دادپەروەری خودایی ڕزگاریان بێت، چونکە ئەوان نەک هەر مافی مرۆڤ، بەڵکو مافی خودایان لەسەر زەوی پێشێل کردووە کە ئاشتی و ئاوەدانییە. بەرامبەر بە میللەت و نیشتمانیش، ئەمانە وەک خاڵێکی ڕەش لە مێژوودا دەمێننەوە. نیشتمانپەروەری ڕاستەقینە پاراستنی ژیانی هاوڵاتیان و بەدوور گرتنێتی لە وێرانکاری، نەک گۆڕینی خاک بۆ گۆڕستانێکی گەورە. ئەوانەی بۆ بەرژەوەندی بێگانە یان بۆ تێرکردنی غەریزەی دەسەڵاتخوازی وڵات بەرەو هەڵدێر دەبەن، نەک هەر تاوانبارن، بەڵکو خیانەتکارێکی گەورەی نیشتمانین کە مێژوو و نەوەکانی داهاتوو هەرگیز لێیان خۆش نابن.
بەرکەوتەکانی جەنگ تەنها لە سنوورەکاندا نامێننەوە، بەڵکو دەچنە ناو قوڵایی ماڵەکان و ناو ڕۆحی تاکەکان. هەژاری، بێکاری، نەخوێندەواری و بێبەشبوونی منداڵان لە سۆزی باوک، ئەمانە هەموویان میراتە تاڵەکانی جەنگن. بۆیە ئەرکی هەموو مرۆڤێکی خاوەن ویژدان و هەر قەڵەمێکی ئازادە، کە دژی دەنگی زۆڕنای شەڕ بوەستێتەوە و ڕووی ڕاستەقینەی بازرگانانی خوێن بۆ کۆمەڵگە ئاشکرا بکات. نیشتمان بە ئاشتی و بیرو زانست ئاوەدان دەبێتەوە، نەک بەو ئاگرەی کە تەنها دووکەڵ و خۆڵەمێشی لێ بەجێ دەمێنێت. پاراستنی مرۆڤایەتی لەم ئاگرە، گەورەترین جیهاد و پیرۆزترین خەباتە کە دەبێت هەمووان پێکەوە دەستی بۆ بەرین، تاوەکو چیتر خوێنی بێتاوانەکان نەبێتە سووتەمەنی بۆ گەرمکردنی کۆشکەکانی کەسانێک لە مەرگی ئەوانی تردا ژیانی خۆیان دەبیننەوە.
