دیمەنی سیاسی لە عێراق و هەرێمی کوردستان چیتر تەنها ململانێی نێوان ناوەند و هەرێم نییە، بەڵکو گۆڕاوە بۆ تۆڕێکی ئاڵۆز لە بەرژەوەندیی نێودەوڵەتی، کێشەی ئابووریی چەقبەستوو، و گۆڕانکارییەکی بنەڕەتیە لە داواکارییەکانی کۆمەڵگادا.
عێراق سەقامگیرییەکی لەرزۆکی هەیە، لەژێر سێبەری میلیشیا و دەوڵەتدا
لە بەغدا، حکومەتەکەی محەمەد شیاع سودانی هەوڵ دەدات وێنەیەکی خزمەتگوزار پیشان بدات بۆ دوورکەوتنەوە لە قەیرانە سیاسییەکان. بەڵام ڕاستییە تاڵەکە ئەوەیە کە بڕیاری سیاسی لە عێراقدا هێشتا لەنێوان دامەزراوە فەرمییەکان و هێزە نافەرمییەکاندا دابەشبووە.
کێشەی سەروەری عێراق بووەتە گۆڕەپانی یەکلاکردنەوەی حیساباتی نێوان ئێران و ئەمریکا. هەر گرژییەک لە ناوچەکەدا وەک شەڕی غەززە یان لوبنان) ڕاستەوخۆ کاردانەوەی لەسەر خاکی عێراق دەبێت.
پشتبەستنی ڕەهای عێراق بە داهاتی نەوت وایکردووە دەوڵەت تەنها وەک دابەشکەری مووچە بمێنێتەوە، نەک بزوێنەری گەشەپێدان. ئەمەش لە مەودایەکی دووردا مەترسییەکی گەورەیە بۆ سەر سەقامگیریی کۆمەڵایەتی.
هەرێمی کوردستان لە لوتکەی دەسەڵاتەوە بۆ قۆناغی پاراستنی قەوارەکە
هەرێمی کوردستان کە ڕۆژانێک وەک عێراقی نوێ و نموونەی سەرکەوتوو دەبینرا، ئێستا لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی سەختدایە. پێشهاتەکان نیشانی دەدەن کە جۆرێک لە پاشەکشەی سیاسی و فشاری بەغدا بوونی هەیە:
بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی و ڕاگرتنی هەناردەی نەوت، سەربەخۆیی ئابووری هەرێمیان لاواز کرد. ئێستا مووچە و بودجەی هەرێم بە تەواوی بەستراوەتەوە بە بەغداوە، ئەمەش وەک کارتێکی فشار دژی قەوارەی سیاسی هەرێم بەکاردێت.
ململانێی توندی نێوان هەردوو لایەنی دەسەڵاتدار پارتی ـ تەنها کێشەیەکی حزبی نییە، بەڵکو کاریگەری کردووەتە سەر یەکپارچەیی هێزی پێشمەرگە، ئیدارەدان و تەنانەت پێگەی هەرێم لە ئاستی نێودەوڵەتیدا. دابەشبوونی سیاسی وا دەکات هەرێم نەتوانێت بە یەک دەنگی بەهێز لە بەغدا گفتوگۆ بکات.
یەکێک لە گەورەترین پێشهاتەکان، گۆڕانی دادگای باڵای فیدراڵییە بۆ یەکلاکەرەوەی کێشە سیاسییەکان. زۆرێک لە چاودێران پێیان وایە بڕیارەکانی ئەم دادگایە (سەبارەت بە هەڵبژاردن، نەوت و مووچە) ئاراستەیەکی ڕوونی هەیە بەرەو ناوەندگەرایی و کەمکردنەوەی دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستان.
نەوەی نوێ لە عێراق و کوردستان چیتر بە دروشمی نەتەوەیی و ئایینی ڕازی نابن؛ ئەوان داوای هەلی کار، دادپەروەری و ژیانێکی شایستە دەکەن.
حزبەکان لە ناوخۆی دامەزراوەکانی دەوڵەتدا بەهێزترن لە خودی دەوڵەت، ئەمەش ڕێگرە لە هەر چاکسازییەکی ڕاستەقینە.
ئەمریکا خەریکە کەم کەم دەکشێتەوە لە ناوچەکە، ئەمەش بۆشاییەک دروست دەکات کە هێزە ئیقلیمییەکان (بەتایبەت ئێران و تورکیا) هەوڵی پڕکردنەوەی دەدەن، زۆرجار لەسەر حیسابی سەقامگیری ناوخۆیی عێراق.
عێراق و هەرێمی کوردستان لە چوار ڕێیانێکی مێژووییدان. بۆ مانەوە و گەشەکردن، پێویستیان بە گرێبەستێکی کۆمەڵایەتی نوێ هەیە. لەسەر ئاستی هەرێم، یەکگرتوویی ناوخۆیی تەنها بژاردەیە بۆ پاراستنی قەوارەکە. لەسەر ئاستی عێراقیش، تێپەڕاندنی سیستەمی "پشکپشکێنە" و بونیادنانی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون تاکە ڕێگەیە بۆ ڕێگریکردن لە تەقینەوەی تری کۆمەڵایەتی.
داهاتوو بۆ ئەو لایەنە دەبێت کە دەتوانێت واقیع ببیستێت، نەک ئەوەی لەسەر شکۆمەندییەکانی ڕابردوو دەژی.
بەکورتی
دۆخی سیاسی لە عێراق و هەرێم لە قۆناغی دروشمی نەتەوەیی و ئایینی تێپەڕیوە و گەیشتووەتە قۆناغی ململانێ بۆ مانەوە و بژێوی. پێموایە کە هەرێم لە پێگەیەکی بەهێزەوە بەرەو پاشەکشە و ناوەندگەرایی هەنگاو دەنێت، و عێراقیش لە نێوان دەوڵەت و میلیشیادا گیری خواردووە.
ستار ئەحمەد
