ئەبوكاروان
ڕۆژی ٢٠٢٣/١١/٦ سێ حیزبی چەپی كوردستانی لەچوارچێووەی هەڵسەنگاندنی پەرەسەندەكانی ڕەوشی سیاسی ناوچەكە و عێراق و كوردستان و پرسگەلێکی تایبەت بەو دۆخە ڕاپۆرتێکیان بڵاوکردەوە، دیارە لەم هەڵومەرجەشدا ھەر ھەوڵێك لە چوار چێوەی ئەوكارانەدا بۆ خۆی ھەستكردنە بە بەرپرسیارێتی و جێگای دەستخۆشییە، بەڵام دەست خستنە سەر کەم و کورتیەکانی دەسەڵات و خستنە ڕووی هەڵوێستی سیاسی و شرۆڤەکردنی ئەو بارودۆخە بەتێگەیشتنی ٣٢ ساڵ بەر لە ئێستا بابەتێکی سوواوەو ھیچ بەهایەکی نییە ، چونکە تەمبێكردن و پێشنیار كردن بۆ حیزبەكانی دەسەڵات بەو زمان و دەربڕینەی ڕاپۆرتی هێزە چەپەکان سوودی فلسێكی قەڵپی نەماوە ، واتا زمانی نرم و گفتوگۆی هێمنانە و هەڵوێستی بابەتی لە ئاست دەسەڵات هیچ لەمەسەلە چارەنووسازەکان ناخاتەوە سەر ڕێچکە ڕاستەکەو لەوە دەرچوە بەزمانی گوڵ ئاماژە بە هەڵوێست و کردارەکانی دەسەڵات بکرێ، بەتایبەت لەم قۆناغەدا کە دۆخی ناوچەکە لە گۆڕانکاریەکی گەورەدایە و هەموو ئەگەرەکان بەو ئاراستەیەن کە ڕەنگە پریشکی بەر ھەرێمی کوردستان بکەوێ، بۆیە دەمەوێ لێرەوەو هەندێ سەرنج و تێڕوانینی خۆم لەمەڕ ڕاپۆرتی ناوبراو بخەمەڕوو ئاماژە بەوە بکەم کە پێویستە چی بکرێت لە ئێستادا. لە ڕاپۆرتەكەدا ھاتووە كە ھەمان (دیدو بۆچوونی ھاوبەشی بەردەوام و خوێندنەوەكانی پێشترە و لەگوتاری سیاسی و بەرنامەو كاری ھاوبەشماندا ڕەنگی داوەتەوە) ئەمەڕاستی تێدایەو پێشتر پرۆژەیەكی ھەمەلایەن ئاراستەی دەسەڵاتداران کراو لەگەڵ ئەوەشدا بۆ گەیاندنی ئاراستەکانی پڕۆژەکە سەردانی لایەنە سیاسیەكان كرا، بەڵام نە نێوەخنی پڕۆژەکە و نە سەردان و بەشداریمان لە گەیاندنی ڕاوسەرنجی چەپی کوردستانی نەیتوانی کاریگەریەکی جدی و ئەوتۆ بەرجەستەکات کە ڕەنگدانەوەی هەبێ بەسەر واقعی سیاسی و ئەو بارودۆخەوە کە دەسەڵات دروستی کردوە، هاوکات پڕۆژەکەش بەئیفلیجی مردار کرایەوە و بچوكترین جوڵە بە دروشمەكانمانەوە نەبینرا و داخوازییەكانمان ھیچی بەرهەم نەهێنا و نەبوە جێ سەرنجی ڕای گشتی و كەناڵەكانی ڕاگەیاندن و سۆشیال میدیاو لە شوێنی پوکایەوە ، جەوهەری پرسیارەکە ئەمەیە گەر لە ڕابردوو پڕۆژەیەک بەو دەردە چووبێ ،دەكرێ دیسان بەهەمان عەقلیەت و هەمان میکانیزمەوە پڕۆژەیەکی هاوشێوە ئاراستەی هەمان دەسەڵات بکەیتەوە هیچ گۆڕانکاریەک لە شێوازی دەربڕین و دروشمەكانت نەكەیت ، ئایە ئەمە تەنها دەربڕینی ھەڵویست و ڕەشكردنەوەی وەرەقەیە ؟ یان ھاتنە مەیدان و خۆسازدانەوەیە بۆ پاڵپشتكردنی جەماوەرو داكۆكیكردنە لە مافەكانیان لە خاڵی یەكەمدا ھاتووە دەسەڵاتدارانی عێراق و حوكمڕانانی دەوڵەتە دراوسێكان ، بوونی ئەزموونی ھەرێمی كوردستان بەشێوازی ھەرێمێکی فیدڕاڵ بەھەڕەشە دەزانن . هتد....)، لەڕاستیدا ئەمە قسەیەکی سواوو نالۆژیکیە بۆ سێ هێزی چەپ کە تازەبەتازە لەوە گەیشتبن وڵاتانی دراوسێ و دەسەڵاتی سیاسی بەغدا قەوارەی هەرێمی کوردستان بەهەڕەشە دەزانن ، لەکاتێکدا هەموومان باش لەوە گەیشتووین کە قەوارەی هەرێمی کوردستان دەرئەنجامی دیفاکتۆی بارودۆخێکی ناوچەی و نێودەوڵەتیەو پەیوەست نیە بەڕەزامەندی بەغدا و وڵاتانی ناوچەکەوەو ئەمەش هیچی لە عەقڵیەتی سیاسی و کلتوری وڵاتانی داگیرکاری کوردستان نەگۆڕیوەو نەیتوانیوە ببێتە فاکتەرێکی کاریگەر لە بەرانبەر تێگەیشتنی ئەوان بۆ پرسی کورد و بگرە ئێستاش بە بەغداشەوە ویستی ئەوەیان ھەیە قەوارەی هەرێم لاوازبکەن ، ئەمە تێفکرینێکی هەمیشەیە و پەیوەستە بەجوگرافیای سیاسی و بازاڕی ململانێکانی وڵاتانی ناوچەکەوە و ناتوانین لەو بازنەیە دەرچین ، تەنانەت لەناو ئۆپۆزسیۆنی عێراقیدا و پێش ڕووخان و لە ساڵی ١٩٩٢ و لە كۆبونەوەی سەڵاحەدین زۆر ئاماژەی مەترسیدار هەبوون، لە دوای دوو ڕۆژ لە كۆبونەوە ، حیزبی دەعوە ووشەی فیدراڵیەت و دیمكراتیەتی ڕەتدەكردوە لە نووسینی بەیانامەیەكدا . لە پەرەگرافێکی تری ڕاپۆرتەكەدا باسی چاوتێبڕینی ئێران و توركیا لە خاكی ھەرێم دەكرێ ، لە کاتێکدا ئەو جۆرە تێڕوانینەی وڵاتانی هەرێمایەتی ماودایەکی دوور ومێژووی هەیە و مەسەلەیەکی نوێ نیە بەنیسبەت تێگەیشتنی ئێمەوە و، ئێستاش ئەو دوو وڵاتە لەڕوانگەی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتی سەفەوی و عوسمانیەوە لە جیپۆلۆتیکی ناوچەکە دەڕوانن و پاشگەز نەبوونەتەوە لەو بوونە مێژوویەی کە لە پروسەی حوکمڕانیدا هەیان بووە، لەمەشدا دیسان هەست بە تێنەگەیشتنی قوڵدەکرێ بۆ سیاسەتی وڵاتان و ئەو گۆڕانکاریانەی کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگوزرێ ، ئەمە جیا لەوەی کە دەبێ دان بەو ڕاستیەشدا بنێین کە ئێمە لەکوێی ئەو ململانێیانەداین و چۆن دەتوانین ڕووبەڕووی ئەو ئاڵنگاریانە ببینەوە ، چونکە ئێستا شەڕ بە درۆن دەكرێت و هاوسەنگی جەنگ و کێشمەکێشەکان گۆڕاوە و ھێزی نیشتیمانی تۆش هێزێکی هەشی حزبی و ملکەچی دووحزبی دەسەڵاتدارە و بەمەش ھەرێمی کوردستان ناتوانێ لە پێکهاتەی یەکلاکردنەوەی حیساباتی ناوچەکە دەرچێ ، ئەوەشی تا ئێستا هەبوە وەک پاڵپشتی نێودەوڵەتی ، پاڵپشتیەکی مەعنەوی مرۆی بووە وەک میللەتێكی خاوەن قوربانی و ستەملێكراو نەک پێچەوانەکەی کە زۆرێک لە ئێمەومانان پێی وایە کورد وەک نەتەوەیەکی بەهێز و کاریگەری ناوچەی پاڵپشتی دەکرێ ، لەگەڵ ئەوەشدا پارتی و یەکێتی ئەم وێنەیەشان لەگەڵ كارە خراپەكانی خۆیاندا ناشرین كردو سڕیانەوە ، بۆیە مەترسی ڕاستەقینە ی سەر ھەرێم حیزبەكانی دەسەڵاتن ، نەک ئەو بارودۆخە ناوچەیەی کە ئێستا لە ڕسکاندایە
لەئەلف و بێی زانستی سیاسی دا ، سیاسەتی ناوخۆیی هێزی تۆ دەستنیشان دەكات بەرامبەر بە دەرەوەت، ڕۆژگارێک حکومەتی هەرێمی کوردستان و خەڵکی کوردستان جۆرێک لە ئابوری باش و پڕۆژەی خزمەتگوزاری و تاڕادەیەک ئارامی سیاسی و گەشەی کۆمەڵایەتی و ئەمنیەتی ژیانی هەبوو، تەنانەت لەو ئاستەدا بوو زۆرجار لایەنە ناکۆکەکانی عێراق لە تەشکیلکردنی ئەنجومەنی وەزاریدا ڕوویان لە هەرێمی کوردستان دەکرد و حكومەتی عێراق لە هەولێر تەشکیل دەکرا ، کەچی ململانێ سیاسی و شەڕی سوڵتە و گەندەڵی حزبەکانی دەسەڵات لە کوردستان بارودۆخێکی زۆر پێچەوانە و نەخوازراوی وایان خوڵقاند کە ئێستا لە ڕووی ئابووریەوە لاوازەو ناتوانی داهاتەکە هەمەچەشنە بکات، کەرتەکانی کشتوکاڵ و وەبەرهێنان و گەشتوگوزار پێشبخات ، کەرتە خزمەتگوزاریەکان شکستیان هێناوە و دەسەڵات لە گێژاوی داتەپین و وێران بووندایە هەموو پرسێکی نیشتمانیان کردە قوربانی بەرژەوەندی تەسکی حزبی و بەشبەشێنەی دەسەڵات ، کە ئەمە واقعی سیاسی و ئابوری هەرێم بێت بێگوومان ئێستا ناچاری تەنازول کردنەو و ناتوانێ درێژە بەمانەوەی تەمەنی خۆی بدات و دەبێ ملکەچی بەغدا و نەیارانی بێت ، لێرەدا دەمەوێ بڵێم فاکتەری ناوخۆی جۆری پرۆسەی ڕووبەڕووبونەوە و پێکهاتەی تۆ دەستنیشاندەکات بەرامبەر بەغدا، پرسیارەکە ئەوەیە بۆ نەدەكرا لەماوەی ئەم ٣٢ ساڵەدا ھەرێم کە چانسێکی باش وپاسێکی باشی پێدرا تەکوینی بونیادی دەوڵەت و ژێرخانی ئابوری خۆی بکات ؟ ئایە نەیدەتوانی ، هێزێکی نیشتیمانی تۆکمە و دور لە دەستێوەردانی حزب و بەلاڕێدابردنی دەسەڵات پێکبێنێ ؟ بێگومان دییتوانی و دەبوە قەوارەیەکی خاوەن پێگەی کاریگەر لەناوچەکە ، بەڵام کە ململانێ و شەڕی دەسەڵات شوێنی ئەوانەی گرتەوە بەدڵنیایەوە کارتی فشاری نەیارانت سەردەکەوێ و هەوڵی لە قاڵبدانت ئەدا و نابێ چاوەڕێی دەستی خێری لێ بکەی کێشەی ئێمە لە کوردستانە ، لەنەبوونی گوتارێکی هاوبەشی نیشتمانی و خزمەتگوزاری و نەبوونی بونیادی ژێرخانی ئابووریدایە، كێشەی ئێمە لەوەدایە ئینسانی کورد کە پێشتر قوربانی ئەبەخشی ، ئێستا هیچ ئینتمایەکی نەتەوەی و نیشتمانی نەماوە و ئامادەیە پێشوازی لە بەعس و هاوشێوەکانی بکات و بێسڵمینەوە سەنگەری بەرگری چۆڵدەکات ، گەشەکردنی ئەم سیاسەت و ئەقڵیەتە مەترسیدارە بەرهەمی سیاسەتی چەوتی یەکێتی پارتی و دروشمە بریقەدارەکانیانە و ئەوانن بەرپرسیارن لەو دۆخە و لە هەر ڕووداوێک کە قەوارەی هەرێمی پێ لاوازبێ یان هەڵوەشێتەوە ، لێرە دیسان ئەم خاڵە ڕێك بەزمانی حیزبەكانی دەسەڵات نووسراوە بەداوای لێبوردنەوە، چونکە حكومەتی عێراق لە چرکەساتی پێکەوەنانێەوە تا ئەمڕۆ هەڵگری هەمان عەقڵیەت و تێڕوانینە و بڕواناکەم هیچ جۆرە پرۆسەیەکی کرانەوە ئەگەر بنەڕەتی نەبێ بتوانێ ئەو مەترسیە فاشیانە کەمکاتەوە کە ئێستاش ھەوڵی پوكانەوەی ھەرێمی کوردستان و قەوارەکەی دەدا. دەبێ ئەو حەقیقەتە فەرامۆش نەکەین کە ئەمانە وێرانەیەكیان دروست كردوە، لەدوای ئەمانیش چاككردنی جۆرێكە لە مەحاڵ و عەقڵیەتی ئەمانە قبوڵی چاكسازی ناكات و ئەم دروشمانە كۆتایی ھاتووەو ناكرێت چیتر بە زمانی ئەوان بدوێین بەڵی دەبوو لەم ڕاپۆرتەدا وەكو قوناغی یەكەم داوای كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانی ئەم دوو حیزبە وەك وەرگرتنەوەی وەزارتی ناوخۆ و پێشمەرگەو دارایی و داد بكرایە و پێدانی بەكەسانی كارامەو دڵسۆزو بێ لایەن ، کە ڕەنگە ئەم جۆرە داواکاریەش قورس بێت بەڵام بەشێكی کاریگەرە لە وروژاندنی ڕایگشتی و جوڵاندنی دروشمەكانمان بە ئاراستەی شەقام و دەیتوانی ببێتە پشتگیریەکی ڕونتر لە ماموستایان و چین و تۆێژەكانی گەلەکەمان و تەواوی خۆپێشاندانەكان و ماف و داخوازیە ڕەواکانیان بەبڕوام دەبوایە ھەر سێ حیزبی چەپ ڕوونتر دیدی خۆیان تەرح بكردایە بۆ كاری ھاوبەش و دروستكردنی بەرەیەكی فراوان یان ھەر ناوێكی تر (بەرەی فراوانی ڕزگاری نیشتیمانی) بەرانبەر ئەو دوو حیزبەی دەسەڵات و ئەمەش وەک یەکەمین ھەنگاوی كاركردن بۆ بەلاوەنانی نوخبەی سیاسی دەسەڵاتدار و دروستکردنی حکومەتێکی کاتی تا هەڵبژاردن و دروستکردنی حکومەتێکی نیشتمانی هاوبەش پێموایە چەپی كوردستانی ، ھێواش ھێواش پێویستی بە بلۆكی ھەمە لایەنەی مێژوویی و كۆكردنەوەی ھێزوو تواناكانە بۆ دوای ڕووخانی ئەم دەسەڵاتە كە بەحوكمی مێژووی و كردارەكانیان بریاری نەمانی لەسەر دراوە ، ھەموو ئاماژەكان پێمان دەڵێن چوون سەدام حسین لەساڵی ١٩٩١ وە خرایە سەر ئاگرێكی كز تا ٢٠٠٣ ڕووخێنرا ، ئاوا پارتی و یەكێتی ھەمان سیناریو دووبارە دەكەنەوە و ئەمانیش خراونەتەوە سەر ئاگرێكی كزو لەلای كەمەوە لەكۆتایی ٢٠١٦ وە بۆ ٢٠١٧ وە ئەم ئاگرە كزە دەكوڵێ و بۆ زانینیش بەشێكی ڕوویشتووە ، بۆ نموونە ئێستا نەوتیان لێ وەرگیراوەتەوە ، ڕەنگە لە داهاتوو پەلکێشی دادگاش بکرێن لە بەرانبەر دزی و فزی لەو هەموو داهاتەی کە لە نەوت دەستیان کەوتوە ، لەناو دەوڵەتە تۆتالیتاریەکانیشدا وەك( د فالح عبد الجبار) دەڵێ نوخبەی حوکمڕان كەنەوتی بەدەستەوە بوو میللەت دەبێتە كرێخور ، ئێستا ئەم دوو حیزبەی دەسڵات ئەمەیشیان لە دەست داوەو كار دەكرێت لەسەر گەڕاندنەوەی موچەی موچەخۆران بۆ ژێر دەسەڵاتی حکومەتی ناوەند ، بۆیە گەر بارودۆخەکە وابێت پێویستیمان بە بەرەیەكی ڕزگاریخوازی نیشتمانی هەیە و پێویستە هەرسێ حیزبی زەحمەتكێشان و بزوتنەوەی دیموکراتی و حیزبی شیوعی ، بە هەماهەنگی تەواوی ئازادی خوازان و ، هێز و ڕەوتە چەپەکانی تر، ھێزو بزوتنەوە كۆمەڵایەتییەكان .. كۆببنەوە بو بەرجەستەکردنی فشارێکی جدی و دروست کردنی گۆڕانکاری ڕیشەی و بەلاوەنانی دەسەڵاتی هەرسێ حزبی حوکمڕان و دروستکردنی حکومەتێکی ئەلتەرناتیڤی نیشتمانی ناكرێت تازە بە تازە داوای چاكسازی بكەین و بڕواش ناکەم ئەحزابی دەسەڵاتداری هەرێم توانای چاکسازیان هەبێت ، چونکە ھۆكاری هەڵبژاردنی بەئۆپۆزسیۆن بوونی حیزبی شیوعی كوردستان خۆی لەخۆیدا ڕاستی ئەو بۆچوونەمان دەسەلمێنێ و ناکرێ چیتر دروشمەکان لە قاڵببدرێن و تەنها لە چوارچێوەی داواکاریدا بمێننەوەو چاوەوڕێی گۆڕانکاری خوڕسک و دەرەکی بین دەمەوێ لە کۆتایدا ئاماژە بەوە بکەم کە كۆمەڵێ خاڵی باش ڕیزكراوەو ھەموویان باشن بەڵام لەسەدا یەكی جێبەجێدەكەن ، بۆ نموونە لە خاڵی پێنجەم دا باسی پێداچوونەوەی حكومەتی هەرێم بەسیاسەتی ئابوری هەنگاوەكانی بۆ بەتایبەتكردنێ سەرجەم چالاكییە ئابوریەكان ڕووبەڕووبونەوەی گەندەڵی و حوكمڕانی باش ... ھتد کراوە . بەڵام گەر لە ڕوانگەی ئەو ڕاستگۆیەیەی سەروكی کابینەی نۆی حكومەتی هەرێمەوە لە چاکسازی ئابوری و سیاسی بڕوانین کە لە بەردەم تەواوی ئەندامانی پارلەمان و دەزگاکانی ڕاگەیاندندا وتی : ( خۆ ئێمە حکومەتێكی كۆمەنیستی نین تاكو سیاسەتی بەتایبەتکردن پەیرەو نەكەین و دژی بوەستینەوە) ، دەگەینە ئەو ڕاستیەی کە حوكمڕانی باش بەمانە ناکرێت و بڕایەوە
